İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) bağlı İstanbul Planlama Ajansı (İPA) “Gıda fiyatları krizi: Neden artık, neden yeniden?” isimli raporunu yayımladı. Rapora nazaran dünya son 15 yılda üçüncü büyük besin krizinin içinde. Türkiye ise dünya ortalamasının çok üzerinde bir fiyat şokuyla karşı karşıya. Besin ve alkolsüz içecekler enflasyonu Nisan 2021’de yüzde 17 iken Mayıs 2022’de yüzde 91,6’ya çıktı. Raporun sonuç kısmında tedbirler sıralanarak tedbirlerin acil hayata geçmesi gerektiği vurgulandı.
KURAKLIK SONUCU ÜRETİM DÜŞTÜ
Gıda krizinin nedenlerine yer verilen raporda iklim krizine de değinildi. Raporda kişi başına düşen su ölçüsü açısından “su baskısı yaşayan ülke” pozisyonundaki Türkiye’nin önümüzdeki yıllarda bu hususta en önemli sorun yaşayacak birinci 30 ülke ortasında yer alacağının kestirim edildiği anlatıldı. 2021 yılının Türkiye için son 20 yılın en kurak, son 41 yılın ise ikinci en kurak yılı olarak kaydedildiği anımsatıldı. Rapora nazaran kuraklık sonucu bitkisel üretim bir evvelki yıla nazaran yüzde 13 düştü, buğday üretimi son 14 yılın en düşük düzeyine geriledi.
‘GIDA ENFLASYONU YÜZDE 91,6’YA ÇIKTI ’
Raporun “Tarla ve Raf Ortasında Açılan Fiyat Farkı” isimli kısmında de “Üretim, tedarik, toptan ve perakende ticarette yaşanan sıkıntıların doğal sonuçlarından biri olarak sayılabilecek en somut gösterge eserlerin yeni fiyat etiketleridir. Örneğin, TÜİK bilgilerine nazaran besin ve alkolsüz içecekler enflasyonu Nisan 2021’de yüzde 17 iken Mayıs 2022’de yüzde 91,6’ya çıkmıştır. Vatandaşlar tarafından “tarlada bir lira, markette beş lira” kelamlarıyla açıklanan uçurum, üstte sıralanan dâhil olmak üzere pek çok sistemsel sorunun ortak sonucudur. Üstelik bu artıştan üreticilerin ne derece kar ettiği de tartışmalıdır” denildi.
‘ÇAĞRI KARŞILIKSIZ KALIYOR’
Raporun sonuç kısmında ise global besin fiyatlarının 15 yıl içerisinde üçüncü sefer krizden geçtiğine dikkat çekilerek “Türkiye ise dünya ortalamasının çok üzerinde bir fiyat şokuyla karşı karşıya. Palyatif tahliller yerine kalıcı ıslahatlar öneren, aksi takdirde krizin yenileneceğini belirten uzmanların daveti cevapsız kalıyor. Ayrıyeten, tarım emekçilerinden perakende çalışanlarına kadar yayılmış bir güvencesizlik, mono kültür tarım uygulamalarının ürettiği kirlilik, eserlerdeki pestisit kalıntıları ve besin güvenliği problemleri, kontrol eksikliği, besin kaybı ve israfı, kooperatifleşme ve örgütlenme eksikliği, biyoçeşitliliğin azalması üzere pek çok sorun daha fazla anlaşılmayı bekliyor” tabirleri kullanıldı.
ÖNERİLER SIRALANDI
Raporda herkesin sağlıklı besine ve suya erişiminin teminat altına alınmasına yönelik özetle şu teklifler sıralandı ve hemen hayata geçmesi gerektiğine dikkat çekildi:
“ – 5’er yıllık periyotlarla dinamik tarım siyaseti oluşturulması,
– Nüfusun ve iktisadi faaliyetlerin Anadolu’ya istikrarlı bir biçimde yayılması ve desteklenmesi,
– Tarım bütçesinde kökten ıslahat yapılması,
– Gübre / yem / tohum / mazot / elektrik / su başta olmak üzere girdi fiyatlarının uygun seviyeye çekilmesi,
– Ziraî üretimin planlanarak geliştirilmesi, bölgesel eserlere özel kıymet verilmesi,
– Hayvancılık siyasetlerinde yeni bir sayfa açılması,
– Lokal idarelerin tarım ve besin siyasetleri oluşturması, toplumsal takviye sistemlerinin kalıcı bir program çerçevesinde sunulması,
– Bağımsız demokratik kooperatif yapılar altında gerçek üretici örgütlenmesinin sağlanması,
– Tabiatla dost tarım modeline geçilmesi,
– Çiftçilere iadeiitibar fonksiyonu görecek kamuoyu çalışmalarının yapılması,
– Besin egemenliğini tesis edecek biçimde tekelleşmenin önüne geçilmesi,
– Eser tedarikinin kısa aralıklardan karbon ayak izini azaltacak ulaşım araçlarıyla gerçekleştirilmesinin desteklenmesi,
– Tedarik zincirinde üretici ve tüketiciyi direkt buluşturacak halde ve mağduriyet oluşturmadan aracı sayısının azaltılması,
– Besin eserlerinde kalıntı kontrollerinin artırılması, sonuçların şeffaf bir halde paylaşılması,
– Sağlıklı beslenmeye yönelik kültürel bir dönüşümün desteklenmesi.”
