İlknur Taş
Yakındoğu coğrafyasının iki büyük gücü olan Mısır ve Hitit ortasında Kuzey Suriye de magarsus izle bulunan Kadeş kenti yakınlarında gerçekleşmesinden ötürü savaşın ismi da barış antlaşması da araştırmacılar tarafından çoklukla bu kentin ismiyle tarihi kayıtlara geçirilmiştir İzledikleri başarılı siyasi ve askeri siyasetlerle hudutlarını ülkenin güneyine manifest izle yanlışsız genişleten Hititler Kuzey Suriye topraklarını fethettikten sonra bu bölgede var olan başka güçlerle karşı karşıya kalmıştır Asur ve Mısır üzere kuvvetli iki rakip Hitit tarihi boyunca bu bölgede onun masal satosu peri hirsizi izle en kıymetli savaş ve barış partnerleri olmuştur
SAVAŞ NEDEN ÇIKTI
Kuzey Suriye bölgesi ise insan gücü bedelli maden varlıklı hammadde açısından güçlü bir bölge ve tıpkı anda kıymetli ticari yolların masterchef junior izle var olduğu bir kesişme ve birleşme noktasıydı ve bu bağlamda hem Mısır hem de Hititler açısından son derece kıymetliydi Anadolu dan Mezopotamya ya bağlanan ticaret yollarını denetim altına almanın tek metot izle yolu bu bölgeye hakim olmaktan geçmekteydi Kuzey Suriye Mısır ın güvenlik alanıydı Mısır topraklarına karşı yapılan akınlar bu bölgeden geldiğinde tehdit oluşturabiliyordu Bu nedenle bir istila tehlikesi fakat bu bölgenin moon knight izle emniyet altına alınması ile önlenebilirdi Özetle hem ekonomik hem de askeri nedenlerden ötürü Hitit Devleti için olduğu üzere Mısır Devleti için de Suriye topraklarına sahip olmak hayatiydi Münasebetiyle koşullar olgunlaştığında murder under the friday night lights izle bu bölgeyi ele geçirmek ismine her iki devletin de harekete geçip bir savaş senaryosunda yer almış olmaları aslında hiç de sürpriz değildi
HİTİTLER VE MÜTTEFİKLERİ
Geç Tunç Çağı nın Doğu naked and afraid of love izle Akdeniz de gerçekleşen bu en önemli çarpışması Mısır Firavunu II Ramses ve Hitit Hükümdarı II Muvatalli nin komuta ettiği ordularıyla M Ö 1275 yılında Kuzey Suriye de bulunan Kadeş kenti narco saints izle yakınlarında gerçekleşti Mısır hükümdarı epeyce kalabalık bir ordu ile kuzeye yanlışsız sefere çıkmıştı Lakin II Ramses in ordusunun tam sayısı hiçbir yerde belirtilmemişti Karşısında ise Hitit İmparatorluğu güçlerinden oluşan ve narcos izle asker sayısı on dokuz bini bulan bir ordu vardı Savaş esnasında II Muvatalli ön cephede savaşmamış başkomutan olarak ordunun başına kardeşi III Hattuşili yi geçirmiştir Hitit hükümdarının ön ve art sathında muazzam bir savaşçı birliğinin yer aldığı bildirilmektedir Ayrıyeten Hitit ordusunda savaşan yalnızca Hititler değildir Anadolu da bulunan ve Hitit Devleti ne mutabakatlarla bağlanmış Nahrina Kaşka Arzawa Maša Pitaşşa Dardania Karkiša Arawanna Lukka Karkamıš Ugarit Nuhašše Halep Mitanni Kizzuwatna üzere birçok Anadolu Krallığı Hititlerle müttefik olmuş ve şahsen savaşa katılmışlardır Bunların ortasına eklenen ve aslında Hititlerin kadim düşmanı olarak bilinen Kaşkalıların da listeye dahil edilmiş olması çoklukla II Muvatalli nin diplomatik başarısı olarak yorumlanır
SAVAŞ OTOMOBİLLERİ VE ‘KOŞUCULARI’
Hitit ve Mısır ordusunun bu savaşında kilit ögesi savaş otomobilleri olur Geç Tunç Çağı ndaki çarpışmalarda en kıymetli araç savaş arabalarıydı Onları kullananlarsa savaşçılar ve savaş arabası koşucuları ydı Kadeş i tasvir eden kabartmalarda ve birebir vakitte Mısır yazılı evraklarında de Mısır ve Hitit otomobilleri birliklerini desteklemek üzere çarpışan ve savaş otomobillerinin önünde koşan savaşçılar vardır Olasılıkla savaş arabası koşucuları olarak isimlendirilen bu askerler savaş otomobillerine eşlik etmekle yükümlülerdi Gerçekten Kadeş Savaşı nı epeyce gerçekçi bir biçimde aktaran Abydos Tapınağı kabartmalarında Mısırlı koşucular çarpıcı bir formda otomobil taburuyla uyumlu bir halde resmedilmiştir Bu koşucuların temel vazifesi yaya düşmanlarla çaba etmekti ve Hitit metinlerinde geçen ERIN MEŞŞarikuwa bu askerleri tabir etmek için kullanılmış olabilir
Savaşı II Ramses in sözleri doğrultusunda kaydedilen tapınaklardaki betimlemeler ve yazıtlar sayesinde öğreniyoruz Yazıtların daha eksiksiz olan öyküsü iki papirüste daha anlatılmıştır Kelam konusu betimlemeler ve yazılı evrakların çabucak hepsi de Mısır ın bu savaşı kazanmış üzere bir imaj yaratmaya çalıştığını göstermektedir Ne var ki Hitit kaynaklarındaki kısa notlar ve savaş sonrasında bölgedeki siyasi portre Mısırlıların galibiyetinden kelam etmenin pek de mümkün olmadığını bize gösterir Savaş sonrasında Hititlerin kurduğu vasallık sisteminde ve buna bağlı olan Suriye güç odaklarında en ufak bir değişiklik dahi olmamıştır Hatta Kadeş Savaşı sonucunda Mısır daha evvel orta Suriye bölgesinde ele geçirdiği toprakları emniyet altına almayı bile başaramamıştır
Velhasıl tüm sonuçlar Mısır ın bu savaşla maksatlarına ve istediği muvaffakiyete ulaşamadığına işaret eder Olasılıkla firavun ülke içinde gücünün sarsılmaması için kendi hırslarına yenik düşmüş ve ayrıyeten duyduğu politik dertlerle büsbütün propaganda maksatlı bir senaryoyu Mısır halkına oynamayı tercih etmiştir Aslında bu duruma Eski Çağ tarihinde hiç yabancı değiliz Önasya hükümdarlarının kıymetli bir kısmı güçten düştüklerini ya da savaşlarda hezimet yaşadıklarını beyan etmedikleri üzere bunun bilakis bir tavırla olayları farklı göstermeyi ya da kamufle etmeyi seçmişlerdir
Hititler cephesine gelince savaştan sonraki süreçte epey barışçıl bir hava esmektedir Hitit Devleti hiçbir vakit Mısır ın hükümranlık alanı içindeki diğer toprak kesimlerini ilhak etmek suretiyle kazandıkları zaferi istismar etmeye çalışmamıştır Dr Erdal Doğan bir hukukçu bakış açısıyla Hititlerin bu barışçıl tavırlarını şöyle özetler Hitit Uygarlık ideolojisinin özü çatışmayı yüceltip fizikî olarak ezip yok ederek iktidar körleşmesinde yok olmayı değil barışçı bir hayat anlayışını savunmakta yatmaktadır
SAVAŞTAN 16 YIL SONRA GELEN BARIŞ İMZASI
Kadeş Savaşı nın akabinde birinci etapta Mısır ve Hitit ortasındaki diplomatik süreçten pek haberdar değiliz Fakat iki krallık ortasında kuşkusuz muahedeye varılıncaya kadar diplomatik ulaklar yoluyla faal olarak iştirak sağlanan ağır barış müzakereleri gerçekleştirilmiş olmalı Hitit ve Mısır delegasyonu ortasında Kadeş Savaşı ndan 16 yıl sonra M Ö 1258 yılında bir barış muahedesi imzalanır Mutabakat metni II Ramses ve II Muvatalli öldüğü için onun yerine geçen III Hattuşili tarafından imzalanır
Mısır ve Akad lisanlarında kaleme alınan ve birer kopyası korunan gümüş mutabakat dokümanı saldırmazlık karşılıklı askeri yardım tahta çıkacak veliahtın haklarının korunması ile kaçak ve isyancıların mübadelesine ait hususlar içermektedir Bundan bu türlü taraflar karşılıklı olarak birbirlerinin egemenlik haklarına hürmet gösterecek ve dostluklarını sonsuza kadar koruyacak düşman taarruzlarında ise daima ortak hareket edeceklerdir Ayrıyeten tutsaklar ve kaçaklar isteğe bağlı olarak şartsız geri verilecek ancak bunlar şiddetle cezalandırılmayacak ve çocuklarından öç alınmayacaktır Kelam konusu mutabakat metninde iki imparatorluk ortasındaki hudut çizgisinin belirlenmesine yönelik rastgele bir referansa rastlanmamış olması ise epeyce ilgi caziptir
Muahedeye ilişkin evrak özgün hali ile değil o devirde yapılmış birkaç kopya olarak ele geçmiştir Kelam konusu muahede bu haliyle dünya tarihinde devletler ortasında yapılan ve eşitlik prensibine dayanan en eski mutabakattır Hititçe muahedenin üzerinde hükümdarın mührünün yanı sıra Hitit Kraliçesi Puduhepa nın da mührü bulunur Mısır da tapınakların duvarlarına kazınan mutabakatın bir nüshası da Boğazköy kazılarında kil tablet olarak ele geçer Bu tablet günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesi ndedir Kadeş Anlaşması nın yer aldığı ve Hattuşa da bulunan çivi yazılı tabletin büyütülmüş kopyası ise New York taki Birleşmiş Milletler binasında asılıdır
ORTADOĞU’YU RAHATLATAN BARIŞ
Muahede ile bir vakitlerin azılı düşmanı olan iki imparatorluk M Ö 13 yüzyılının geri kalan kısmında Yakın Doğu coğrafyasının en düzgün müttefikleri haline gelir Şiddeti sürdürmek yerine her iki tarafın da müzakere ederek tahlile ulaştırdığı ve rablerin da onayladığı bir muahede ile barış periyodu elbirliğiyle inşa edilir Böylece bölgede yıllarca süren düşmanlık ve savaş atmosferi yerini barış rüzgarlarına bırakmıştır Hatta sonraki diplomatik süreçte II Ramses ile III Hattuşili ve Puduhepa nın kızı ortasında yapılan bir hanedan evliliğinden de kelam edilmektedir Ayrıyeten iki ülke ortasında ağır bir armağan alışverişi ve mektuplaşma trafiğinin de yaşandığı belgelenmiştir Dostça ilgilere dayalı bu ikram ve mektup alışverişine ait ayrıntılar Hititlerin başşehri Hattuşa daki kraliyet arşivlerinde korunmuştur Akadça mektuplarda ve kimi Hititçe yazışmalarda da karşımıza çıkar Bunun dışında II Ramses in uzun hükümdarlığı devrine tarihlenen Mısır rölyeflerinde de iki ülke bağlarına dair diğer ispatlara ulaşma imkânını buluruz
Eskiçağ da iki güçlü devlet ortasında tesis edilen bu barış ortamı kuşkusuz içinde bulunduğumuz bu coğrafyaya bir müddetliğine de olsa huzur vermiş olmalı Günümüzde Ortadoğu’da yaşanan kaos ve çatışma ortamı düşünüldüğünde kalıcı bir barışı tesis etmek için Kadeş Antlaşması na misal kalıcı tahlillere odaklanılsa bölgede nasıl bir dönüşüm yaşanırdı sanki Bu dönüşüm kuşkusuz ki Ortadoğu ülkeleri ortasında daha âlâ bağlantılar kurulmasını da mümkün kılacaktır Ortadoğu da barışın kardeşliğin sevginin karar süreceği sonsuz vakitleri görmek umuduyla
Prof Dr Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı