Dahmer: Bir artı bir, Amerikan mutfak kâbus!

Jeffrey dört yıl boyunca Milwaukee’de fakir bir mahalleyi üs olarak seçiyor Anne babası boşanan Jeffrey bir mühlet büyükannesinin konutunda kalsa da ahenk sağlayamıyor ve babasının ısrarıyla oradan da ayrılmak zorunda kalıyor Taşındığı mahalle ise esasen kabahatin beşiği hâline gelmiş Gasp hırsızlık darp vb kabahatlerin işlenmesi bu sokaklar ve meskenler için haber pahası taşımayan hatta polise kılını dahi kıpırdatmayan gelişmeler Jeffrey de bu boşvermişliği kullanarak yıllarca kamufle olmayı başarıyor Komşusu Glenda Cleveland’ın katilin konutundan gelen kokular motorlu testere sesleri ve çığlıklar üzere şikâyetlerine karşın bir tedbir alınmayınca geriye yırtıcı cinayetler serisi kalıyor

TANIDIK CANAVARIN DOYUM ARAYIŞI

Diziyi yazmaya Jeffrey Dahmer’den başlayacağım Bugün hayatta olmasa da oldukça tanınan bir seri katil kendisi Nasıl olmasın Kaygıyı karnaval kültürüyle örtüştürerek kanın ve katlin tabiatını gölgeleyen Amerikan cümbüş dünyası için seri katiller karşı konulmaz şekerlemeler değil midir Güreşten cinayete çabucak her şeyi bir canlandırma ve imitasyon düzleminde aktarıp reklam nesli kolaylığında yansıtan bu kültür pervasız reality showlar çıkarmıştır Dahmer de elbet bu showlara gereç vermiş belgesellere mevzu olmuş yıllarca

Bu seri katili başkalarından ayıran ise çocukluk hikayesi veyahut cinayet işlerken izlediği prosedürler değil doğallığı ve kendisinden bir canavar yaratan toplumsal alana sade bir doyum arayışıyla dönmesi Fark edilmek için değil fark etmek için toplumsallaşması bastırmak için değil doyurmak için yol alması Aslında bu kendindeliği Amerikan cümbüş dünyasının bol makyaja dayalı vefat ayinlerine bir reaksiyon biçiminde okumak da mümkün veya ortada bir çelişki yok bilakis Dahmer kendisini var eden çılgınlıkla bütünleşiyor ve o ayine kendi hissesine katılıyor Herkesin üzerine düşeni yaptığı bir silsile bu Amerikan seri katillerinde Amerikan hayalini görüyoruz Duştan uyanmış ayıklıkla baş etmeye çalışanları debelenenleri uyku sersemlerini Bu istikametiyle Dahmer de Amerikan düşünü ve ayıklığını sergilemesi bakımından ilgi topluyor

Diğer yandan Dahmer zihinlerde uyanan seri katil imajına uyuyor Çarpık bir cinsel doyum peşinde iç organlardan kesip biçmekten yiyip içmekten hoşlanıyor İşi yamyamlığa vardırıyor Alkolik etrafıyla alakası epeyce sonlu bırakın beğenilen olmayı sevilen sempatik bulunan bir çocuk olmamış Nedir ki Dahmer’in seri cinayetler işlediği sıra beğenilen olmak üzere bir istek duymadığı anlaşılıyor Anne babası farklı içe dönük bir çocukluk eğitim hayatında yadırgandığı bir birinci gençlik Tüm bunlar katilin bir şeyleri ertelediğini bir şeylerden yoksun kaldığını ve sistematik bir formda dışlandığını da gösteriyor Aile sevgisinden ve taban irtibat maharetinden mahrum olması ne yapacağını şaşırmasına yol açıyor Sevgiyi dostluğu bulduğunu düşündüğümüz bir arkadaşını da kaybetme korkusu duyarak katledebiliyor Velhasıl Dahmer paylaşılan artıp azalan yanını keşfedemediği için stabil bir mana atfediyor sevgiye ve mülkiyet bağlamında yaklaşıyor Hâliyle kendi dünyasının iktidarını kurmak yeniden kendi arkadaşının efendisi olmak istiyor Bu tanıdık lakin bir o kadar özgün katil dizide de nasıl işleneceğinin ve yapımcıların seyirciye nasıl ulaşabileceğinin haritasını çiziyor âdeta

BİR ARTI BİR AMERİKAN MUTFAK KÂBUS AKVARYUMUYLA BİRLİKTE

‘Dahmer’ sonuçta gerçeğin çiğ tabiatına yaslanan bir müddet sonra seyirciyi yorması mümkün bir anlatı Başkahraman ünlü bir seri katil olsa da insanın yüz çeviremediği imgesine maruz kaldığında ise gözlerini elleriyle kapatıp parmaklarını araladığı şiddet şovları ile iş görülse de gerçeğin bıktırıcı yanı ağır basabilir Ancak o denli olmuyor dahası olmamış ki dizi tüm dünyada izleniyor Bu ilginin sebepleri ortasında üç öge sayabiliriz Evan Peters’ın harikulade performansı geri dönüşlerin ve olayların gelişim sırasının ülkü bir çerçevede verilmesi fakat hepsinden kıymetlisi gerecin tanıdık lakin ağır niteliği Yabanılı yanı başımıza getiren dizi bu vesileyle tansiyonu tırmandırıyor Dahmerler yanı başımızda olabilir Şartlar her ne kadar politize edilse de Jeffrey muhakkak bir bölgede elini kolunu sallayarak kabahat işlese de onunla her an her yerde karşılaşmak mümkün

‘Dahmer’ bu tüyler ürpertici ihtimali birçok açıdan desteklemiş Örneğin dizi boyunca ucube tabirini duyuyoruz Bu tabirin lisandaki ve zihindeki pütürünü başka duyulara da tamamlayan bir üslup izlenmiş ve Dahmer’in hata dünyası çok istikametli ele alınmış Yanı başımıza konulan bu hücre Amerikan kâbusunun da bir temsili Dizide yargılama sekansında evladını kurban veren Filipinli babanın Amerikan kâbusundan kelam etmesi boşuna değil Bu kâbus eğreti bir gerçeklikten taşan ve Amerikalıların yanı başına yerleşen durmaksızın dönen bir kâbus Duyulara sesleniş şiddetine baktığımızda kâbusun derinliğine dair fikir ediniyoruz Bir artı bir Amerikan mutfak bir kâbus bu Havalandırma penceresinden çürümüş et kokusu yayılıyor ince duvarları çığlıklar ve motorlu testere gürültüsü aşıyor etlerimiz parçalanıp vücudumuz korozyona uğruyor Dokunma duyumuz iyiliğini yitiriyor yeniden soluk bir ışık görüyoruz Kirli bir tezgâh bir akvaryum görüyoruz Ürkütücü bir tablo bu ve bize yalnızlığımızı anımsatıyor En çok da o bakımdan ürkütücü Jeffrey’nin Amerikan tipi kâbusuna yalnızlığına ve kendini yetersiz hissedişine ortak olmak fikri ihtimaller ne seviyesinden bağımsız başlı başına sarsıcı

SARIŞIN GÖZLÜKLÜ ALKOLİK PSİKOPAT

‘Dahmer’de psikopat katil karakteri yeterli çizilmiş Gerçeklerden yol alınsa da Jeffrey’nin sete uygun kılınması gerekiyor Aslına emsal yerler ve olaylardan yol almak karakter yaratıp onu sürece muhtaçlığını karşılamıyor Hâlihazırda gözlüklü dışlanmış sarışın çocuk Jeffrey Amerikan seri katil hikayelerinden fırlamış güya Bu tanıdık portreye çocukluktan itibaren ilgi duyduğu kesip biçme hobisi ekleniyor Babasının doktor olduğunu düşündüğümüz Jeffrey meskenlerinin garajında hayvan kadavraları üzerinde çalışıyor Otoyola çıkıp keseli hayvan leşi bile topluyorlar Jeffrey babasının aşıladığı babası daha sonra cinayetlerden ötürü kedini suçluyor kesip biçme uğraşını canlılığını şimdi yitirmiş dokular üzerinde deneysel bir taşkınlığa dönüştürmeye gecikmiyor ve eritmeye başlıyor Bu eritme sevdası ise ilerleyen periyodunda fıçılarca asit depolayıp maktulleri ortadan kaldırma pratiğine evriliyor Meraklı ve yalnız çocuk bize zoraki seyrettirilen bu Amerikan kâbusunda başka bir deyişle çaresizlikte her eksiği tamamlıyor Okulda iyi bir çocuk olamamışken ismi ‘freak’e çıkmışken ailesi parçalanıyor bu sefer Tuhaf bir zevk aşılamak dışında daima konuttan kaçan iş seyahatlerine gidip uzun müddet gelmeyen babaya histerik işsiz bunalımlı bir anne eşlik ediyor Anne çeşitli rahatsızlıklar ileri sürerek devamlı ilaç içiyor ve sık sık intihara kalkışıyor Çiftin boşanması çocuğun gelişimine tuz biber ekiyor Kimsenin sahiplenmediği Jeffrey okuldaki yalnızlığını ürkütücülüğünü bağımsız hareket edebileceği çılgın bir alan ve terk edilmişlik hissiyle taçlandırıyor Artık tamamen yalnız kurtarılmak ve anlaşılmaktan yana ümidi kesmiş cinselliğini yaşayamayan gençlik fantezilerinin ve çocukluktan gelme doyum idmanlarına esir düşmüş ruhen parçalanmış ve her manada mastürbasyona itilmiş bir Jeffrey çıkıyor karşımıza Bu Jeffrey’nin ahlaki kısıtları yok insani yanı yetersiz canlı tabiatına ve toplumsal münasebetlere yaklaşımı bozuk Üstelik enteresan bir biçimde ortadan kaldırılması gerektiği saplantısına sahip Bu saplantısı hapishane yıllarında bir bakıma hazza çevriliyor Yargılama sırasında güdülerine yenildiğini söyleyerek kendisini üstü kapalı da olsa savunan gencin ateşleyici gücü alkol bağımlılığı oluyor Ayık gezmeyen Jeffrey kurbanlarını uyuşturacak unsura de kolaylıkla erişince yırtıcı cinayetler arka arda geliyor

BEYAZ KATİLE BEYAZ YARGIÇ

‘Dahmer’in siyasi boyutuna değinmeden geçmeyelim Gerek Netflix’in her anlatısına monte ettiği siyasi çizgi gerek cinayetlerin dışlanmış Amerikan duşunun dışına sürülmüş bir bölgede gerçekleşmesi dizide siyasi iletileri öne çıkarmakta Siyasal ve toplumsal bağlamda izole bir hayat alanı belirleyemeyeceğimiz üzere bu ömür alanlarına kast edişi cinayete ve suça teşebbüsü de politik argümanlardan soyutlamak olanaksız Lakin seri katil hadiselerinde kültürlenişin ve ruhsal gelişiminin yanı sıra katile motivasyon sunan toplumsal gerekçeler de dikkat çekiyor ‘Dahmer’ özelinde ise bu münasebetlerin cinayetler kadar rol oynadığını görüyoruz Jeffrey cinayetlerini rahatça işleyebiliyor zira onu denetleyebilecek bir düzenek yok Daha doğrusu nüfusun siyahlardan ve Asyalılardan meydana geldiği bir mahallede fakir bahtına terk edilmişlerin ortasında yaşıyor katil Komşusu Glenda’nın şikâyetleri bu itilmişlikten ötürü dikkate alınmıyor Buraya dönük vurdumduymazlık o denli boyutlara varmış ki ihbar üzerine olay yerine gelen polis uyuşturucu unsur tesirindeki kurbanı katilin insafına terk ediyor Şimdi on dördündeki Filipinli genç Somsack Sinthasomphone Brayden Maniago Jeffrey’nin çocuk yaşta amaç aldıklarından

Mahkeme sahneleri siyasi tansiyonu tırmandırırken siyahlara dönük yok sayma siyasetleri ve göçmenlerin zorla uyandırıldıkları Amerikan Düşü teşhir ediliyor Dizide siyahlara ve Asyalı göçmenlere dönük ayrımcı yaklaşımın ayyuka çıktığı sahnelere yeniden resmi vazife ve resmi üniforma altında rastlıyoruz Bir geri dönüş sahnesinde Jeffrey’nin Filipinli genci bu kişinin daha sonra öldürülen Filipinli nin ağabeyi olduğunu öğreniyoruz taciz duruşması görülürken hâkimin adaleti beyazdan yana tecelli ediyor Terazinin şaştığı bir başka sahne ise direkt pratiğe dönük Jeffrey’nin tabirinin alındığı sahnelerde siyahi memur Murphy Michael Beach eşitsiz durumu sorgulayıp dezavantajlı kümelerin maksat alınışına isyan ederken beyaz memur oldukça sakin kalarak işini yapmak la yetiniyor ‘Dahmer’ bilhassa ikinci yarıda tempoyu düşürerek politik bir söyleme yaslanıyor Epey yüzeysel ancak tüm yüzeye de yayılan ve fark edilmesi beklenen sığlığını döşeyerek kapatan bir telaffuz

KURBAĞA İLE AKREBİN HİKAYESİ VE GÜÇLÜ OYUNCULUKLAR

‘Dahmer’de hikayenin nasıl işlendiğine ve oyunculuklara da kısaca değinmek niyetindeyim Dizinin bir saplantıdan bir matlıktan hareket etmesine rağmen birçok duyguyu yaşatması muvaffakiyet addedilebilir Bu his zenginliğini ikili çatışmalarda gözlemliyoruz Jeffrey Glenda çekişmesi Jeffrey’nin babası ile ilgisi yeniden kurbanlara yaklaşım sırf endişe telaş üzere hisleri vurguluyor Glenda’da gururu ve isyanı babada çaresizliği ve kaçış arayışını görüyoruz Kurbanlar ise kısa bir müddet görünüp kaybolsalar dahi objenin ötesine geçiyorlar Özellikle Tony Rodney Burford kesilip biçilen et ve kemikten fazlası olduğunu hissettiriyor seyirciye Aslında Tony’ye ayrılan kısım dizideki duygusal yükü de sırtlamakta Sağır ve dilsiz olan kurban tıpkı vakitte katille duygusal bağ geliştiren tek kişi Jeffrey kendisine anlayışla yaklaşan bu genci öldürüp öldürmemek noktasında tereddüt yaşasa da kıssalarının finali akreple kurbağa kıssasını anımsatıyor Tek fark kurbağa akrebi tanıyor Tony ise Jeffrey’i tanımadığı için topluma ters kalışını o yabanıl halini düzgüne yoruyor düzmece samimiyetine kanıyor Bir kısım baştan sona Tony’ye ve ailesiyle münasebetlerine ayrılırken Dahmer ile empati kurma eğiliminin de önüne geçiliyor Bu noktada dizinin hisleri düzgün yöneterek katili manaya tuzağına düşmediğini ve ürkütücü seri katil anlatısını politik hareketlerle aştığını söyleyebiliriz

Oyunculuklara gelirsek peşinen takdir edelim Hele Evan Peters’ı Peters katilin o rahatsız edici soğukluğunu serinkanlılıkla karıştırılabilecek umarsızlığını tahminen yakalanma eforunu o denli âlâ yansıtıyor ki bastığı her çizgiyi siliniyor Peters dizideki bulanık ortama sarı filtreye uyumlu bıyıkları ve sivilceleri hiç büyümemişinden bir ergenin itiraf edilmemiş beklentilerini vakit zaman haykırarak vakit zaman hudutla soluyup karnından konuşarak hayli güçlü aktarıyor Bir öteki başarılı performansı ise Jeffrey’nin babası Lionel rolünde Richard Jenkins’ten izliyoruz Lionel oğluyla irtibat kuramayan bir baba her ne kadar onunla bir şeyler paylaşmaktan hoşlansa da konuttan kaçıp hayata karışmayı tercih etmiş oğlundan uzaklaşmış bir adam Jenkins böylesi sıradan açık vermeyen bir karaktere tat katmayı başarıyor Oğlunu anlamaya çalıştığı lakin daha çok da anlayamadığı anlarda canlı bir oyunculuk sergiliyor Bilhassa karakolda bir katilin babası olduğunu öğrenince hayal kırıklığı ile kalakaldığı masada tansiyonu çok güzel yansıtıyor Tüm araların fonksiyonunu yitirdiği zira varılacak yere hiçbir şartta varılamayacağının anlaşıldığı bir sahne bu Ümidin kırıldığı yerde Jenkins düzgün iş çıkarmış

İki başrol dışında Niecy Nash da katilin kimliğini sezmesine karşın karşısında durabilen tek karakteri Glenda’yı histen duyguya geçerek canlandırıyor Acılı aileleri temsilen sivrilen Karen Malina White Shirley Hughes rolünde ile Khetphet Phagnasay’ı Southone Sinthasomphone rolünde da etkileyici çıkışlarıyla izliyoruz

* *

‘Dahmer’ enteresan bir seri katil hikâyesi Siyasi yanı ağır basan dışlama aksiyonunun saf okul etraflarının lokal toplulukların uyguladığı ruhsal şiddetin ötesinde çok daha derinlerdeki toplumsal kökenlerine ve elbette çekirdek aileye işaret eden bir üretim Birebir vakitte bir katil yaratmanın ve bir ötekiyi ötekilerin üzerine salmanın toplumu uysallaştırmanın hikâyesi Dahmer in kurbanlarını zombileştirme isteği ve canlılarla kurduğu sapkın münasebet yamyamlığı siyasal sistemin bireye vatandaşa yaklaşımını hatırlatıyor Öldürmenin ve göz yummanın politik bir vesikası Dahmer Başka yandan tüm bu toplumsallığa meydan okuyan bir çerçevede katil doğup yamyam olmanın acıklı ürkütücü saplantılı itirazı Dahmer Amerikan rüyalarımızda