Bir şair kendini “Dilini Yitirmiş Yabancı” olarak tanımlıyorsa, onun şiirlerini okumaya başlamadan evvel kendimizi bir acıyla hesaplaşmaya, kabuğu kaldırılmış bir yarayla yüzleşmeye hazırlamamız gerekir. Lisan yitimi, kendine/ topluma/ dünyaya yabancılaşmayı doğuracağı üzere, birebir vakitte yabancılaşmanın en besbelli göstergesidir. Fakat, şunu baştan söylemek gerekir ki, 2023 Sennur Sezer Emek ve Direniş Şiir Ödülü’nü alan ve “Dilini Yitirmiş Yabancı” isimli ödüllü evrakı Manos Yayınları tarafından kitaplaştırılan Emin Kaya, pek de lisanını yitirmiş üzere görünmüyor. Lisan yitimi, daha çok bir dert olarak çıkıyor karşımıza. Yoksa, lisanını yitirmeye karşı direnen, lisanını köpürten bir şiiri var Emin Kaya’nın. Tıpkı vakitte telaşlı ve dolu dolu anlatmaya meyilli bir şiir bu. Telaş, kendini tüm açıklığıyla şiire koymaktan, kaybettiklerini, kaçırdıklarını yakalama, anılarla hesaplaşma isteğinin yoğunluğundan kaynaklanıyor. Dolu dolu anlatma ise, yalnızlığı savuşturma, kendinden uzaklaştırma eforunun şiire yansıması.
Dolu dolu anlatma kelamı yanlış anlaşılmasın, günümüzün birtakım genç şairlerinin handikaplarından biri olan şiire sözcük yığma, tabir yerindeyse yığma sözcüklerle şiir kurma sorunsalından kelam etmiyorum. Şiire sözcük yığmıyor, daha az ve daha öz sözcükle sıkıntısını anlatıyor, sorununa odaklanıyor Kaya. Esasen yıllardır şiir dünyasında kendine yer edinmiş, yayınlanmış üç kitabı olan, 2011 Ali İstek Ertan, 2017 Sunullah Arısoy, 2018 Kemal Özer şiir mükafatlarını almış, kendi şiir lisanını kurmuş bir şair Emin Kaya.
“at suda kendini görünce kardeşlerini hatırlarmış” diyor bir şiirinde. At da, su da, hatırlamak da şiirinin temel problemlerinden, temel kavramlarından olduğu için bu dizeye bilhassa şerh düşmek istedim. Kitaba ismini veren “dilini yitirmiş yabancı” isimli şiirde, “ilkin sulak gökleriyle ormanlar terk etti bizi” diyor Kaya. Sulak olanın yer değil de gök olması bence değerli. Bizi birinci terk eden ise, ormanlar. Öyleyse, “bir düşten yuvarlanır üzere dökülüverdik” diyen bir şairin bize anlattığı, (aslında anlattığı değil, hissettirdiği) ağır bir kaybediş duygusu olsa gerek. Dökülüvermek, yalnızca sulak göklerin, ormanların değil, tıpkı vakitte düşlerin de kaybedilmesi manasına geliyor. Kaybın nedeni ise açık. “ilk atası bütün seslerin” isimli şiirin son iki dizesi şöyle zira: “gözümüzün gördüğünden kaçtık hep/ içimize suları savura savura”.
Şiirlerin baskın teması, yersiz yurtsuzlaşma. Lakin bu, şiir öznesinin yersiz yurtsuz olduğundan değil, kendini yersiz yurtsuz hissettiğinden kaynaklanıyor. Bu evrede, “her şair gibi” demek geliyor içimden. Kendini ilişkin hissedememe ve kopmaktan korkma hisleri içi içe geçmiş Kaya’nın şiirlerinde. O yüzden “hem istemez miydim en güzel/ görüntüsü olmak düşerken bir uçurumun” diyor, yetinmiyor, “boş kuyuya denizler arıyorum” dizesini kuruyor. Bile isteye olmayacak olanın peşinden koşuyor ve yabancılaşıyor. Kime? En çok kendine. Bu evrede, “şair kendine yabancılaşandır zati,” demek geliyor içimden. Ya da, Kaya’nın bir dizesinden yola çıkarak, şair, kendinde bulduğu ne kadar kağıt varsa, bir bir karalayandır, diyebilir miyim diye düşünüyorum kara kara.
POETİK DERDİN ALTYAPISINI OLUŞTURAN POLİTİK BİLİNÇ
“burası da mezar taşım dokunup sol göğsüne onun/ kulağına fısıldayıp kurtar beni demişim” diyecek kadar çaresizliği yüreğinde taşıyor lakin çaresizlik edilgenlikten değil, devanın olmadığı bilgisinden kaynaklanıyor. Zira, öbür bir şiirinde de şu dizeyi kuruyor: “annesini sormayacak hiçbir çocuk/ çöl besliyoruz.”
Çöl beslenen bir yerde anıların kararı nedir, ya da ne kadardır? Bir albüm gösterilip anılardan kelam edildiğinde, “anısı var mı durduğu ağacın gövdesine/ kendini çakıyla kazıyanın” diye soruyor şiir öznesi. Fotoğraf albümünün (ki anı durağanlaştıran imgelerin yığınıdır fotoğraf albümü) karşısına tabiatın devinimi içinde yaşamakta olan (ki bir ağacın gövdesine kazınan isim, ağacın vücudunda yaşamayı sürdürür) diğer bir gerçekliği koyuyor. Donup kalanın karşısına soluk almaya devam edeni bir alternatif olarak koymaktır bu bir bakıma.
Emin Kaya’nın şiirlerinde direkt politik bir göndermeye rastlanmıyor. Hatta, yaşadığı coğrafyayı, toplumsal yapıyı anlayabileceğimiz direkt ipuçları da vermiyor okura. Fakat, bu şiirlerin gitgide çölleşen bir coğrafyada, gökyüzündeyken yerdeki atını özleyenlerin yaşadığı, takvimde ölümlerin sıralı olduğu, içindeki çukuru aynalara aykırı tutanların, gölgesi çelimsiz olanların yurdunda yazıldığı çok açık. Bu, poetik derdin altyapısını oluşturan politik şuurun şiirlere dolaylı yansıması manasına geliyor. Şiirsellik ismine toplumsal şuuru yadsıyan anlayışın da, politik korku ismine şiiri bildiri vermeye indirgeyen anlayışın da dışında, “ben’i merkeze alan lakin o ‘ben’in kitlesel bir karşılığı olan şiirlere imza atıyor Emin Kaya.
Neyse, şair tahminen de, her şeyden öte, bir ağacın gövdesine kendini çakıyla kazıyandır bir bakıma.