Scotty Hendricks
İnsanlık uzun vakitten beridir Mars ın coğrafyası ve iklimi karşısında büyülendi Mars ın Escort bayan su kanalları barındırması ihtimali 1877 de yayınlanan birinci ve yanlış bulgulardan yaklaşık yarım yüzyıl sonrasına dek insanları kendine hayran bıraktı
2012 yılında NASA nın Curiosity isimli gezgin araştırma aracı milyonlarca Bayan escort yıl evvel Gale Krateri nde suların aktığını gösteren ispatlara ulaştı Mayıs ayında Perseverance isimli araştırma aracı Kızıl Gezegen e dair tahminen de en büyük soruyu yanıtlamayı hedefleyen bir misyona başladı Escort Gezegen geçmişte ya da hâlâ yaşama konut sahipliği yapıyor muydu
İSPATLAR KRATERLERDE YATIYOR OLABİLİR
Gezegenin eski geçmişiyle ilişkili sırları açığa çıkarmak yalnızca Mars ı değil genel bağlamda gezegenlerin vakit içinde nasıl değiştiğini anlamanın da anahtarı Kısa müddet evvel Geology isimli bilimsel mecmuada yayınlanan bir araştırma Mars görünümünü ve çağlar boyunca nasıl geliştiğini inceleyerek erozyonun gezegeni nasıl ve ne vakit biçimlendirdiğine ve tamamının nasıl tozlu bir çöle dönüştüğüne ait yeni deliller sunuyor
Mars ta bulunan kraterler Günümüzde Mars taki rüzgârlarla etrafa savrulan çökeltiler için büyük değer taşıyan çukurlar niteliğinde Gezegende Dünya da görülenle karşılaştırılabilir rastgele bir plaka tektoniğinin yer hareketliliğinin olmaması çok ölçüde çökeltinin ve meydana getirdiği tortul kayaçların değişken bir yüzey tarafından aşındırılmadığı ve bilim insanlarının kraterleri uzak geçmişe bakmak doğrultusunda bir araç olarak kullanmalarına imkân tanıdığı manasına geliyor
Araştırma müellifleri bu çukurları inceleyerek ve her bir bölgede ne kadar kum bulunduğunu iklim simülasyonları buz katmanı haritaları ve kraterlerin varsayımı yaşı üzere öbür etkenlerle karşılaştırarak Mars yüzeyinde rüzgârlarla savrulurken çağlar boyunca hareket ederken kumun ölçüsünü kestirim edebilirler
ESKİ MARS İKLİMİNE GÖZ ATMAK
Araştırmacılar tıpkı bölgede hem kraterlerin hem de kumul alanların nerede bulunduğunu saptamak hedefiyle alan boyunca uzanan büyük kumul yapıları olan 3 bin 662 tekil kumul alanını içeren bilgi kümesini ve 384 bin 278 çarpışma kraterinin kayıtlarını inceledi Daha sonra iklim ve yaş üzere öteki faktörler de hesaba katılarak bu kraterlerde görülen kum birikintilerinin hacmi hesaplandı
Dünya da olduğu üzere Mars ta da enleme nazaran değişebilen muhakkak bir iklim olmasından ötürü bir kraterde bulunduğu kestirim edilen tozun kalınlığı belli bölgelerdeki kayalara dair makul erozyon modellerinin ne vakit görüldüğüne ait bir fikir verebilir
‘BULGULAR EŞSİZ BİR FIRSAT SUNUYOR’
Çalışmanın muharrirleri şunları aktarıyorlar
Günümüzde gördüğümüz kumul alanları binlerce yıl boyunca birikir bununla birlikte çok daha uzun müddetler boyunca aşınmış olan kayalardan oluşabilirler Sonuçta bu çökelti alanları Mars ın geçmişteki ve şu anki yüzey ortamlarını daha yanlışsız anlamak için eşsiz bir fırsat sunuyor
Ulaştıkları sonuçlar erozyonun Mars ta olağandan çok daha hızlı gerçekleştiği uzun vakit dilimlerinin yaşandığını ortaya koyuyor Tahminen de en önemli olan şey kimi kraterlerden toplanan delillerin yaklaşık 4 ilâ 3 milyar yıl önce Geç Noachian ve Erken Hesperian periyotlarında Mars ta gerçekleşen erozyon oranının ziyadesiyle yüksek olduğunu ve o esnada suyun yüzeyde akmış olabileceğini düşündürmesi
Kayaların sırf suya ya da havaya maruz kaldıklarında bile ne kadar çabuk aşındığını düşündüğünüzde bunu anlamak kolay Kraterlerde görülen kum ve toz birikintileri o devirde oluştu
MARS I YİNE ŞEKİLLENDİRMEK
Müelliflerin verdikleri bir demeçte aktardıkları kadarıyla
Araştırmamız Mars ın jeolojik geçmişindeki tortu erozyonu ve birikiminin zamanlamasını ve oranlarını tam manasıyla yeni bir biçimde tespit ediyor ve birinci kere Mars yüzeyinde rastladığımız kaya çeşitlerinin her birinin aşınabilirliğinin bir ölçüsünü sunuyor Bu çok kıymetli zira Mars ın yüzeyinde bulunan kraterlere rüzgârla taşınan kumların ölçüsünün gezegenin iklimsel geçmişiyle alakalı olabileceğini ve jeolojik tarihte Mars ın hangi vakit diliminde yaşanabilir olabileceğini anlamak için yeni bir yol açabileceğini ortaya koyuyor
Ulaştıkları bulgular evvelce Dünya ya çok daha fazla benzediği düşünülen ve hatta tahminen de yaşama mesken sahipliği yapabileceği düşünülen bir gezegen olan Mars ın günümüzde ziyadesiyle büyüleyici bulduğumuz bu paslanmış çöle nasıl dönüştüğünü açığa çıkarmaya yardımcı oluyor
Bulgular tahminen bir gün Mars görünümünü tekrar şekillendirmemize de yardım edebilir
Çeviren Tarkan Tufan
Kaynak Big Think