Isaac Schultz
13 Nisan 2018 günü Michigan Gölü’nün doğu kıyısında büyük bir su kabartısı ortaya çıktı. Bu bir tsunamiydi ve tipik bir biçimde devasa dalgalarla ilişkilendirilen rastgele bir fay çizgisinden çok uzaktaydı. Bu bir ‘meteotsunamiydi’, üstündeki hava şartlarından ötürü meydana gelen bir su duvarıydı.
GÖRÜNTÜ KAYDI VE FOTOĞRAFLAR OLGUYU AÇIĞA ÇIKARDI
13 Nisan Cuma günü, göl kıyısı hâlâ soğuktu ve hasebiyle etrafta ağır bir kalabalık mevcut değildi; bu sayede tsunami rastgele bir yaralanmaya neden olmazken sadece küçük çapta maddi hasara yol açtı. Bununla birlikte, tsunaminin oluşumu, Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’ne (NOAA) bağlı Great Lake Etraf Araştırma Laboratuvarı’ndaki bilim beşerlerine bu olguyu mercek altına almak ve bu dalgaları nasıl iddia edeceklerini daha düzgün anlamak için bulunmaz bir fırsat sundu. Araştırmalarının detayları çankaya escort
ise ‘Natural Hazards’ mecmuasında yayınlandı.
NOAA laboratuvarında çalışan ve makalenin başyazarı olan oşinograf (denizbilimci/ç.n.) Eric Anderson verdiği demeçte, “Son on yıldaki çalışmaların birçok, bunların ne sıklıkta meydana geldiklerini belgeliyor ve bu fırtınaların ne vakit yaşandığını ve ne olduğuna ait olay çalışmalarını inceliyor” dedi: “Burada bulduğumuz şey, meteotsunamilerin en azından muhakkak bir alt kümesini kestirim edebiliyor oluşumuz ve bunlar, bu yüksek genliğe sahip atmosferik çekim dalgası tarafından yönlendirilenler.”
ATMOSFER BASINCINDAKİ DEĞİŞİMLER SONUCU OLUŞUYOR
Meteotsunamiler Great Lakes, Meksika Körfezi ve Akdeniz’de bilinen bir geçmişe sahipler. Anderson, tek bir değerli değişken olduğu için meteotsunamilerin alışıldık gök gürültülü fırtınalardan daha kolay varsayım edilebileceğini söylüyor: Atmosferik basınç ve daha spesifik olarak, rastgele bir şiddetli değişiklik. Tsunamiler, hava basıncındaki ani ve şiddetli bir değişiklik suya çarptığında, tıpkı hamuru iten etlik escort
bir oklava üzere suları kıyıya gerçek hareket ettirdiğinde ortaya çıkıyor.
Hava, çarptığı sudan daha süratli ya da daha yavaş hareket ettiği vakit rastgele bir tehlikeye yol açmıyor; dalganın gücü tükeniyor ve hareketini sürdürmek için gereken itiş gücünden mahrum kalıyor. Nisan ayının o gününde, hava basıncındaki 12 milibarlık süratli bir değişim su ile tıpkı süratte hareket eden atmosferik bir dalga yarattı ve atını süren bir jokey üzere suyu hareket ettirdi. Saatte 100 kilometre süratle kıyıya yönelen bir atakta birlikte hareket ettiler. Süratle ilerleyen su, sığ suya çarptıkça yavaşladı ve kırıldı; ama tekrar de Michigan’ın Ludington kıyı kasabasında yaklaşık 180 cm yüksekliğinde bir dalgaya neden oldu.
NOAA tarafından yapılan basın açıklamasına nazaran, yaşanan olayın fotoğraflarını çeken mahallî sakin Debbie Maglothin, “Bu meteotsunami, olağanüstü bir halde görünümde keçiören escort
sönüp gitti” diyor: “Dalgakıranların ortasında bulunan su, dış kısımdaki su üzere aşağı düşmedi ve bu sayede dalgakıranların üzerinden akan şelaleler yarattı. Şayet bu olay yaz aylarında meydana gelseydi, dalgakıranların üzerindeki insanları sürükleyip götürebilirdi.”
Maglothin’in olayla ilgili kaydettiği imgeler, fırtına olaylarını yine canlandırmak için suyun hareketinin fotoğraflarını ve görüntülerini kullanan Anderson’ın grubu için hayati bir bilgi sağladı ve göldeki tsunamiye sebep olan durumu tekrar oluşturmasına yardımcı oldu.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ DURUMU BERBATLAŞTIRIYOR
Anderson, öbür yerlerde yaşanan meteotsunamiler üzerinde gerçekleştirilen araştırmalara dayanarak, iklim değişikliğinin bu fenomeni daha da makûs bir hale getirebileceğini söz ediyor. Bunlar, Antarktika hariç tüm kıtalarda tespit edildiler ve Hırvatistan’daki meteotsunami uzmanlarının yakın tarihte gerçekleştirdiği bir toplantı, bu eşsiz olayları global bağlamda daha güzel anlamamıza taban hazırladı.
Anderson, “Elimizdeki iklim iddialarına nazaran, meteotsunamilerdeki yoğunluğun değişme ihtimali bulunmuyor; ancak en azından yaz aylarında gerçekleşme sıklığının büyük oranda artması beklenen görünüyor” diyor. Bilhassa de bu bölgeler kelam konusuyken, ilkbahar sonları ve yaz başlarında daha taşınımlı hava şartlarının bu tıp dalga olaylarının yaşanmasını kolaylaştırma ihtimali daha yüksek; bu zamanlama ise daha fazla insanın kıyıda vakit geçirme ve eğlenme devrine denk geliyor: “Haziran yahut temmuzda Great Lakes bölgesinde bir meteotsunami yaşadığımızda, bu olay yaralanma yahut mevtle sonuçlanacaktır.”
Yazının yepyenisi Gizmodo sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)