ANKARA Askeri darbelerden azaplara faili meçhul cinayetlerden sayısız siyasi davalara kadar Türkiye nin yakın geçmişine Escort Kaynarca tanıklık eden Avukat Şenal Sarıhan 74 yaşında olduğu şu günlerde kaleme aldığı Savunma Kürsüsünde Bir siyasi dava avukatının anıları kitabıyla yakın tarihe kuvvetli bir fener tutuyor
Darbelere birinci tanıklığını 1960 Kaynarca Escort devrinde şimdi 12 yaşındayken 27 Mayıs ile yapan Sarıhan gençlik yıllarını ise azaba maruz bırakıldığı 3 yılı cezaevinde geçen 12 Mart ile yeni bir avukat olarak karşıladığı 12 Eylül devirleriyle Kaynarca Escort Bayan geçirdi
Yıllar içerisinde bayan hakları alanında çaba verdi CHP den siyasete girdi Bugünden geçmişe baktığı o yılları Kaplumbağa adımları ile hayata iz bırakmaya çabayı büyütmeye çalıştım kelamlarıyla anlatan Sarıhan Hiç geriye bakmadım Şayet dursaydım teslim olsaydım çürürdüm diyor
Sarıhan ile siyasi olgular üzerine kurulmuş bir hayatın otobiyografisi üzerinden Türkiye yi ve kitabını konuştuk
Otobiyografinize dair hazırladığınız Savunma kürsüsünde Bir siyasi dava avukatının anıları kitabınız okurlarla buluştu 12 Mart devrinde yaşadığınız azaptan tutukluluğunuza 12 Eylül dâhil birçok toplumsal olaydan siyasi dava avukatlığı yaptığınız periyotlara kadar anekdotun yer aldığı yakın tarihe ışık tutan bir kitap Kitabı yazma süreci nasıl gelişti
Geçmişte öğretmenlik ve hukukçuluk serüvenim içerisinde darbelere azaplara cezaevi süreçlerine ve siyasi davalara ait tanıklıklarım gelişti Daha evvel de hayatımdan kesitler sunduğum Kafes ile Efirli Günlüğü kitaplarını okuyucu ile buluşturmuştum Bu kitaplarının akabinde çok sayıda bayan arkadaş anılarımı yazmam gerektiğini önerdi En büyük teşviki de eşim Zeki Sarıhan verdi Bir ömrü yan yana verdiğimiz çabalar oluşturuyor Ben de geleceğe bir not bir iz olsun istedim açıkçası ve yazmaya başladım Kitabı yazım sürecim 2 yıl sürdü Sonunda da okurlar ile buluştu
Kitabı hazırlama sürecinde geçmişe seyahat yapmak size ne hissettirdi pekala
İnsan bu acıları deneyimlerken ne kadar sıkıntı bir süreç olduğunu fark etmiyor Direnişinizden aldığınız güç haklılığınızdan aldığınız gayret ruhu sizi dinç tutuyor Fakat kendi tanıklıklarınızı diğerinin kıssası üzere kaleme alırken ya da bahse başkalaşarak yazarken tüm acıları görüyor ve hissediyorsunuz Münasebetiyle bazen çok duygulandım bazen de gençliğin verdiği direniş ruhuna şaşırdığım oldu
DARBE PERİYOTLARI BASKILAR VARDI LAKİN DİRENİŞ DE VARDI
Kitabınızda darbe devirlerine birinci tanıklığınızın 27 Mayıs 1960 darbesi ile başladığını 12 Mart ve 12 Eylül devirlerindeki sıkıyönetim uygulamaları ile sürdüğünü anlatıyorsunuz Çocukluğunuzdan başlayıp gençliğinizi de içine alan o günleri nasıl anlatırsınız
Darbelere birinci tanıklığım ortaokul çağlarında benim doğumum için anneme ikram edilen radyodan yapılan bildiri ve ardından babamın devrim çığlıkları ile başladı Natürel o periyot darbe ne demek devrim ne demek bir haberim Yalnızca babamın elinden düşürmediği sıkı bir Nazım Hikmet okuyucuyum Gençlik yıllarıma azaba maruz bırakıldığım 3 yılı cezaevinde geçen 12 Mart periyotlarında adım attım O vakitler öğretmen olarak misyon yapıyordum lakin bir yandan da hukuk öğrencisiydim Aydınların tutuklandığı derneklerin kapatıldığı bir periyottu lakin örgütlü çabanın dayanışmanın güçlendiği de bir süreçti 12 Eylül de kaideler daha da ağırlaşmıştı Azaplar artmış cezaevleri dolmuş bugünün KHK ları üzere 1402’likler olarak isimlendirilen vazifeye son vermeler vardı Benim öğretmen eşim de 1402’lik oldu Bu süreçte iki kere tutuklandım Bu devirde de önemli baskılar vardı lakin direniş ve uğraş de vardı
İŞKENCELERİ ANLATAN MÜVEKKİLLERİMİ DİNLERKEN HER ŞEYİ KENDİ VÜCUDUMDA HİSSEDİYORDUM
12 Mart ın tutuklu öğretmen sanığıyken 12 Eylül devrinin savunma avukatıydınız Kürsünün hem önünü hem arkasını deneyimlediniz Hangisi daha zordu
Siyasi dava avukatlığı sırat köprüsünde yürümek üzeredir İki tarafı var Ya sanıksınız ya da savunman Her ikisini de deneyimlemiş biri olarak bu durum bana geniş bir dünyanın kapısını araladı Sanık sandalyesini de tanıyordum savunman sandalyesini de O devirde avukatken müvekkillere belgelerin bütününü fotokopi yapıp götürmeye başlamıştım Bu sonraki günlerde bir gelenek haline geldi Bu uygulama benim tutuklu olduğum süreçteki en büyük ihtiyacımdı Tutuklusunuz ve neden cezaevinde olduğunuzu bilmiyorsunuz O devir en çok azapları anlatan müvekkillerimi dinlerken çok zorlandım 30 gün azaba maruz bırakılmış biri olarak onların anlattıkları her şeyi kendi vücudumda hissediyordum Mesleği bırakabilirdim ancak çabanın o kara günleri temizleyeceğini düşündüm daima
DOKTORLARA İŞKENCEYİ ANLATMAKTA ÇOK ZORLANDIM
Kitabınızda 12 Mart sürecinde yaşadığınız işkenceyi Her azap sonrası yattığım yerin tavanında içeriye hakikat açan yeşil yapraklara baktım Işığa ve betona karşı büyüyorlardı kelamlarıyla anlatıyorsunuz Tüm çıplaklığıyla kitapta yer verdiğiniz azaptan ötürü yıllar sonra çocuk sahibi olmakta da zorlanıyorsunuz Uzun bir tedavi süreci yaşıyorsunuz O süreçte neler yaşadınız ne hissettiniz
Ben uzun müddet azap sürecine ait hiç konuşmadım konuşamadım Zira onurumu kıran bir süreçti Yaşadığım azaplar nedeniyle uzun vakit çocuk sahibi olamadığımız vakit da tabipler sorunun nedenini kavrayamıyorlardı Hekimlere gerçeği anlatma noktasında çok zorlandım ve sonunda bir tek doktora yaşadıklarımı anlatabildim Hekim anlattıklarımı gözyaşları ile dinlerken Seni iyileştireceğim dedi Ve uzun bir tedavinin sonunda iki tane çocuğum oldu
ÖFKEM YALNIZCA ÇOCUKSUZ KALMAYA DEĞİLDİ
Hiç öfke duymadınız mı
Çocuksuz kalmama sebep olan uygulamaya karşı içimdeki öfke yalnızca çocuksuz kalmak problemi değildi Bu yüzden berbat fotoğrafları zihnimden alabildiğince uzaklaştırmaya çalıştım
ÖNCE İŞKENCECİLERİ YARGILAYIN SONRA BİZİ
Kitabınızda 12 Mart sürecinde yaşadığınız azap ve tutukluk sürecine yer verirken askeri mahkemede Önce işkencecileri yargılayın sonra bizi diyerek tabir metni yerine azapları anlatan dilekçeler verdiğinizi yazmışsınız Pekala o dönemki azapların hukuk önünde hesabı soruldu mu
Kesinlikle sorulamadı Ben o periyot Beni değil işkencecileri yargılayın dediğim ve tavrımdan vazgeçmediğim için üyesi bile olmadığım bir örgütün yöneticiliğinden ceza aldım Lakin hem cezaevlerindeki hem de dışardaki toplumsal çaba ufak da olsa bir şeyleri değiştirdi Evvel cezaevlerinin kapısı açıldı Akabinde Azabın Önlenmesi Sözleşmesi nin Türkiye de uygulanması konusunda bir yol katledildi Hukukun demokratikleşmesi konusunda bunun içinde azabın önlenmesi cezaevi şartlarının uygunlaştırılması savunma hakkının teminat altına alınması birinci ve aktif uğraş Çağdaş Hukukçular Derneği ile başlatıldı Bu süreçte barolar da daha demokratik bir hukuk sistemi için uğraşta aktif rol oynadılar Bu gayret bilhassa fiziki işkenceyi büyük oranda geriletmeyi başardı lakin büsbütün ortadan kaldırmadı
GERİ VE İLERİ HENGAMESİ SÜRÜYOR
Geçmişle bugün karşılaştırıldığında yargı bağımsızlığı ve adalet noktasında nereye gelindi
İstanbul Kontratı davalarındaki yargılama süreci ve ardından verilen müracaatların reddi kararı aslında bütün toplumsal olayların bir fotoğrafını da bize sunuyor Hala bayanlar kendi gayretleri ile elde ettikleri kazanımları yine kazanmak üzere bir sürecin uğraşını veriyor Geri ve ileri hengamesi sürüyor Günümüzde siyasi otoritenin yargı içerisinde daha aktif olduğu ve bağımsız yargı çığlıklarının daha çok yükseldiği bir devirdeyiz 12 Mart ta 1402 likler uygulaması vardı benim öğretmen eşim de bunlar ortasında yer aldı artık ise KHK lar ile binlerce kişinin meslekten ihraç edildiğini görüyoruz İnsan hakları bayan hakları temel hak ve özgürlüklerin tepetaklak olduğunu görüyoruz Olaylar farklı sonuçlar benzeri hala
BU DAVALAR HAKİKATİN PEŞİNDEN KOŞMAKTI
Kitabınızda bugüne kadar üstlendiğiniz siyasi davalara da geniş yer veriyorsunuz 12 Eylül mağdurları Sivas katliamında hayatını yitirenler siyasi cinayetlerde hayatını yitirmiş olan Bahriye Üçok Muammer Aksoy Uğur Mumcu A Taner Kışlalı davaları üzere birçok toplumsal davanın avukatlığını üstlendiniz Bu davaların sizin için manası neydi
Tanıklığını yaptığım bu davalar yalnızca yaşandığı sürecin olumsuzluklarını değil yargı sürecindeki aksilikleri da ortaya çıkardı Bu davalar hakikatin peşinden koşmaktı 30 yıl boyunca bir hakkın teslimi konusunda rahatlatıcı bir karara varamamış olmak yaralayıcı İhtimamlı bir araştırmanın sanıkların yakalanması konusunda soruşturmanın sağlıklı yürütülemediği süreçler Bugün de 10 Ekim katliamı davalarına giren avukatların Biz de davaya 30 yıl girip çıkacağız niyetinde olması aslında Türkiye deki adaletin gerçekliğidir Bir davada gerçeği ararken yalnızca evraka bakarak değil yürüyen dava sürecini de izleyerek karar vermek gerekiyor
ANASI İÇİN ASMAYIN HÂKİM BEY
Etkilendiğiniz unutmadığınız bir dava var mı
1980 li yıllarda iki siyasi sol küme TKP Partizan ortasında şiddet aksiyonları oluyordu Bir kümede yer alan genç başka kümede yer alan bir genci vurmuştu O davada hayatını kaybeden gencin tarafından müdahildik O günün şartlarında sanığa istememiz gereken ceza karşı olsak da idamdı Aileye bu türlü bir kahır içinde olduğumu anlattım ve anne bana Avukat hanım siz mahkemede gerekeni söyleyin lakin cezayı ben isteyeyim dedi Ben de peki dedim Mahkeme günü geldiğinde anne yaptığı konuşmada sanığı göstererek Oğlumu bu çocuk vurdu gözlerimle gördüm Lakin salonun ardında oturan anasını görüyor musunuz Onun için bunu asmayın hâkim bey dedi İşte bu bir bayan duyarlılığıydı Gerçekten o bireye idam cezası verilmedi Müebbet mahpus cezası aldı Bu da hiç unutamadığım bir olaydır
MİLLETVEKİLİĞİ VAZİFEM BİTİNCE BİR FANUSTAN ÇIKMAKTA OLDUĞUMU FARK ETTİM
Bu süreçler içerisinde bir de CHP de milletvekilliği yaptığınız bir periyot var Siyaset hem hukuk hem de bayan hakları çabanızı nasıl etkiledi Sizin için nasıl bir tecrübeydi
Yaşamın her alanında verdiğimiz uğraş özü itibariyle siyasi bir uğraş aslında Ben milletvekilliği yaptığım süreçte insan ve bayan hakları çabasını büyütmek için uğraştım Siyasi partilerde bayanların bir ortada davranma tecrübelerinin geleneklerinin siyasete hâkim olmadığı ve herkesin kendi partisi üzerinden siyaset yaptığı üzere bir gerçekle karşılaştım Meclis te insan hakları ve bayan uğraşı kapsamında örgütlü çaba yapmak sivil hayata nazaran daha zordu Siyasete girmeden evvel bayan hakları çabası noktasında Meclis önünde yapılan hareketlerde Parlamentonun duvarları sağır sesimizi duymuyor derdim Siyasete girdikten sonra Meclis in içinde de gördüm ki parlamentonun içinde de duvarlar sağırmış TBMM deki misyonum bitip kendi ofisime gelmek üzere Yüksel Caddesi nde metro merdivenlerini çıkarken aniden bir fanustan çıkmakta olduğumu fark ettim O an sivil toplumda misyon yapmanın daha tesirli olduğunu tekrar hatırladım Daha özgür daha bağımsız
Kitabınızda 12 Eylül devrinde tekrar kurulan Çağdaş Hukukçular Derneği faaliyetleri sırasında bayan gayretine de tartı vermeye başladığınız anlaşılıyor Geçmişten günümüze bayan haklarına ait kazanımlarda ve bayan hareketi gayretinde nasıl bir noktaya gelindi
Kadın çabası benim için ÇHD tecrübesiyle başlasa da aslında yeni başlamıyor O günlerde elde ettiğimiz bayan hakları kazanımları ile bugün karşılaştığımız tablo ortasında ileri geri arbedesinin hala sürdüğünü bayanların tekrar ikincil sayılmaya çalışıldığını bayanın aileye hapsedilerek teminata alınmaya çalışıldığını açık örneklerle yaşıyoruz Bunların başında da İstanbul Sözleşmesi nin feshi ve verilen yargı kararı geliyor Fakat bayan uğraşı her geçen gün daha da güçlenerek birebir kararlılıkta sürdürülüyor
KENDİ HAYATIMI SEVİYORUM
Kitabınız çocukluğunuzdaki birinci şahitliğiniz olan 27 Mayıs 1960 darbesi ile başlıyor ve Seyahat Parkı hareketleri davaları ile sona eriyor Bakıldığında neredeyse tüm hayatınız OHAL süreçleri ve insan hakları çabası ile geçmiş Geriye dönüp baktığınızda hiç yorulduğunuzu hissediyor musunuz Anadolu da sıradan bir öğretmen olarak kalsaydım diyor musunuz
Kendi hayatımı her şeye karşın seviyorum Artık dönüp baktığımda öteki türlü yaşayamazmışım üzere geliyor Beni ayakta tutan şeyin de bu olduğunu düşünüyorum Durduğunuz vakit çürüyeceğiniz bir hayat var Ben hiç durmadım Hiç geriye bakmadım Şayet dursaydım teslim olsaydım çürürdüm Düzgün ki bu türlü yaşadım Lakin tabi ki kayıplarım oldu Her vakit bir anne hassaslığı aile çocuklarıma gereğince vakit ayıramadığımı düşündüm Ben kaplumbağa adımları ile hayata iz bırakmaya çabayı ve dayanışmayı büyütmeye çalıştım