Muharrir ve belgesel sinemacı Ümit Kıvanç’ın madencilerin sefaletini anlatırken tanınan bir hit olan 16 Ton Escort konyaaltı müziği üzerinden insanlık tarihini ironik bir yaklaşımla ele aldığı 16 Ton belgeseli 10 yıl sonra yine üretimiyle yayınlandı 1 5 yılda hazırlanan ve birinci olarak 2011 yılında yayımlanan 16 Ton Konyaaltı escort insanlık tarihini Fitness Yolunda Bronz Çağı Ateşin Bulunuşu Hakla Alakalar Çağı Yüzde Çağı Elmas Çağı Yazının İcadı Radyo Çağı ve Özgürlük Çağı olmak üzere 9 başlıkla aktarıyor
Madencilerin ömrünü hem Konyaaltı escort Bayan ironik bakış açısı ve üslubuyla aktaran hem de izleyiciyi asıl görmesi gereken yere çok başarılı bir biçimde yönlendiren Ümit Kıvanç la belgeselini konuştuk
16 Ton belgeseli 10 yıl sonra yine üretimiyle yayınlandı Yine üretimde ne tıp değişiklikler var
Metinle seslendirmeler tıpkı Ortadan geçen vaktin olayları eklenmedi O içerikle yine yaptım O vakit kullanılabilir kaliteli materyal bulmak bugünkü kadar kolay değildi benimkiler dışında bulabildiklerim ekseriyetle düşük kaliteli küçük boyutlarda görsellerdi Bu küçük görselleri kabul edilebilir halde kullanabilme çabası sinemanın estetiğini biçimledi sınırladı İkinci olarak da motion graphics işinde pek usta sayılmazdım hem yapıyor hem öğreniyordum Artık imkânlar araçlar da kıyas kabul etmeyecek ölçüde gelişti ben de kendimi geliştirebildim
Bunu hayatta ürettiğim en değerli eser saydığımdan eski PAL formatındaki sineması en azından HD formatında daha gelişmiş animasyonlarla yapmayı hayal edip duruyordum yıllardır Benden geriye daha kaliteli bir şey kalsın istiyordum Ve işte çok sevinçliyim tamamlayabildiğim için
Sonuç olarak Kurgu değişik bir sefer En büyük fark burada Birincisinde seyirciye nefes aldırmayacak başını çevirtmeyecek bir kurgu yapmıştım mahsus Şimdikinde azıcık ferahlık var Yeni birçok görsel var Eskilerinin kimilerinin daha kalitelileri var Animasyon mantığında değişiklik çok Genel estetik farkı var Ses kurgusu değişik Kesimin da bir iki yeni versiyonu eklendi
Belgeselde insanlık tarihini 16 Ton Sixteen Tons müziği üzerinden ele alıyorsunuz Bilmeyenler için belgesele ismini veren 16 Ton müziğinin özelliğini anlatır mısınız
İnsanlık tarihini o kesim üzerinden anlatıyorum diyemem de ironik bir insanlık tarihi özetiyle özgür piyasa denen şeyin gerçekte hiç varolmayıp yanılsamadan ibaret olduğunu ortaya koymaya çalışıyorum Madencilik diye bir şey olur mu kardeşim problemine altlık hazırlıyorum Buna paralel olarak da kelamları prestijiyle 1950 lerde hit olması pek garip bulunabilecek 16 Tons modülünün serüvenini aktarıyorum Bir yandan da hem sinemanın birçok yerinde geride bu kesimin versiyonları çalıyor hem de kimi yerlerde şahsen çalan söyleyenleri izleyebiliyoruz Modülün müzik âlemi ve piyasası içindeki macerası da oldukça farklı kendi başına
16 Tons country müzisyeni Merle Travis tarafından madenci jargonundan kelamlar kullanılarak yazılmış bestelenmiş Meşhur nakaratında 16 ton daha yükledin ne oldu Bir gün daha yaşlandın biraz daha borca battın deniyor O vakit emekçileri şirkete daima borçlu tutan bir sistem var
Belgeselin yine üretimi Ümit Kıvanç ın Vimeo kanalı üzerinden erişime açıldı Müziğin sizin en sevdiğiniz versiyonu hangisi
Valla bana sorabileceğiniz en sıkıntı soru bu O kadar farklı ve kıyaslaması güç versiyonları var ki biner kez dinlediğim Bende şu anda sanırım 50 nin üzerinde versiyonu var birçok lisanda Yok buna yanıt veremeyeceğim zira sekiz on versiyon var ki hangisi aklıma gelse öbürüne haksızlık olacak diye telaş duyuyorum
Belgesel boyunca ironik bakış açınız ve üslubunuz epeyce ilgi uyandırıyor Yanlış anlaşılma telaşınız oldu mu hiç
Olmadı İroninin bu türlü alenîsi ve yüksek dozlusu da yanlış anlaşılmaz artık herhalde İroni yaptım zira daha can acıtıcı olduğunu düşünüyorum Bahsedilen konu o kadar can acıtıcı ki izleyen de en azından yerinde kıpırdanmalı yani Ayrıyeten ironi anlattığım acımasız durumu zıddından canlandırabilen bir üslup
Bir de adalet eşitlik gayretleri ezberlenmiş kuru klişe laflarla verilmek zorunda değil Önemli olacağız diye sıkıcı boğucu olabiliyoruz Halbuki elbette suyunu kaçırmadan ironiyle mizahla da pek ağır problemler ortaya konabilir Kıymetli olan iletebilmek aktarabilmek
16 Ton büyük ölçüde fotoğraf fotoğraf desen ve gravürlerin hareketlendirilmesiyle yapılmış bir masa başı sineması Yepyeni hareketli manzaralar de içeriyor lakin az Arkasında da uzun ve detaylı bir araştırma var ‘DUYGU SÖMÜRÜSÜ YALNIZCA YAPILAN İŞLERİN SANATSAL KIYMETİNİ DÜŞÜRÜR’
Madenlerde çalıştırılan fakir çocuklarla ilgili manzaralar hakikaten çok sarsıcı Bu cins hususlar genelde his sömürüsüne çok açıktır ve maalesef arabesk bir yaklaşımla sunulunca seyircinin daha çok yakalanacağı üzere yanlış bir inanç vardır Siz hem çarpıcı hususları tüm çıplaklığıyla veriyorsunuz hem de asıl görmesi gereken yere izleyiciyi çok başarılı bir formda yönlendiriyorsunuz Siz de bilhassa Türkiye de belgesel üretimlerde bu çeşit bir sorun olduğunu düşünüyor musunuz Bu hususta neler söylemek istersiniz
Çocuk resmi elbette sanatın bulaştığı her işte büyük sıkıntı Siyaset de her şeyin sömürüsüne açık alan His sömürüsüyle rastgele bir işte rastgele bir manalı sonuç elde edildiğine ben şahit olmadım Yalnızca yapılan işlerin sanatsal kıymetini düşürür o Büyük konuşmayayım lakin yaptığım rastgele bir sinemada his sömürüsü denecek bir şey bulunursa utanırım bu fakat gaflet yahut yanlışlık sonucu olabilir
Madende çalıştırılan küçüklere gelince Kapitalizmin dehşetini onlardan daha uygun anlatabilecek figür var mı Hür piyasanın nasıl bir palavra olduğunu zihinlere daha güzel kazıyacak manzara var mı Hem ben onları his sömürüsü yoluna sapmadan ironiden işte tam da burada yararlanarak olabildiğince objektif gerçeklik olarak gösterebildiğimi umuyorum O fotoğrafların birçoklarını çeken Lewis Wickes Hine a hürmetlerimizi yollayalım buradan da
Türkiye deki belgeseller diye genelleyemeyiz zira çok farklı yaklaşımlarla çok farklı üsluplarda belgeseller yapılıyor artık Lakin bir vakte kadar belgesel der demez anlaşılan öğretici asık hızla izlemek zorunda olduğunuz kendi de asık hızlı bir belgesel tipi de varlığını sürdürüyor gerçekten Birçok sorun üzere bu his sömürüsü problemi de ortadan kalkmış değil Yeniden de geçmişe nazaran bunun seyirciye de daha çok battığını belgeselcilerin de bu yola çok daha az saptıklarını düşünüyorum
Fitness sanayii nin ABD de ulaştığı hacim 17 ile 24 milyar dolar ortasında iddia ediliyor Fitness işlerinde 500 binden fazla insan çalışıyor Rejim ve kilo ver dir me sanayii daha büyük hacmi 40 milyar dolar civarında Dünyadaki en fakir yaklaşık 630 milyon insanın kişi başına yıllık geliri bir iPhone almaya yetmiyor İnsan irade sahibi özgür bir yaratıktı Kimin nasıl öleceğine şahsen karar vermeliydi Bu maksatla içinden bir kümesi ayırıp onlara ötekiler dedi Belgeselinizin birinci kısmında işlediğiniz öteki kavramı ve ötekileri yok etme kültürü günümüze nasıl evrildi Siz kendinizi öteki olarak görüyor musunuz
Bir bakıma evet Lakin bu nasıl desem tabir yerindeyse azıcık seçkince bir ötekilik Zira siyasi tercihlerim dünya görüşüm adalet eşitlik bedellerim haksızlığa karşı çıkmaya mültecileri kollamaya çalışmam HDP ye oy vermem Yani benim seçimlerim sonucu oluşan bir ötekilik Yoksa doğuştan Türk Sünni ve erkeğim Münasebetiyle bu ülkenin geçerli hiyerarşisine nazaran en üstte yer alabilirim sesimi çıkarmadığımda Bu yüzden eşcinsel bir Alevi ya da solcu bir Ermeni ile kıyaslandığımda kendime ötekiyim demem çok ayıp olur Rastgele bir Alevi yahut Ermeni yle kıyaslandığımda da demem ayıp olur Neyse ki bana misal pozisyondaki pek çok insan kendi vaziyetine bakmadan kimse ötekileştirilmesin diye uğraşabiliyor
‘KEŞİFLER ÇAĞI İNSANLIK TARİHİNDEKİ EN MUAZZAM KIYICILIĞIN GÖRÜLDÜĞÜ ZAMAN’
Belgeselinizden resmi tarihin dışına çıkarak örneğin okullarda büyük kaşif olarak övgü dolu sözlerle öğretilen Kristof Kolomb üzere isimlerin nasıl ırkçı ve emperyalist telaffuzlarda bulunduğunu da öğreniyoruz Hatta Kolomb motivasyonunu maceraperestlikten değil yeni altın kaynakları bulmakla sağlıyor Bunlardan habersiz birçok kişiyi heyecanlandıran coğrafi keşifler size ne hissettiriyor
Şu meşhur Keşifler Çağı insanlık tarihindeki en muazzam kıyıcılığın görüldüğü vakit Tıpkı vakitte birilerinin topraklarını gasp edip ahaliyi esir edip fecî azap ve cezalarla zorla çalıştırmanın kurumlaştığı güçlünün kendinde buna hak görüp bir çağdaş kölecilik rejimine hayat verdiği periyot Ayrıyeten muazzam bir soygun devri Onca altın Kapitalizm özgür piyasa ile değil kölecilik ve soygunculukla serpilip yerleşti Açıkçası İspanyollara ve Portekizlilere Flamenkoydu fadoydu diye duyulan sempati bende yoktur Koca milletleri damgalamak yanlış natürel ancak lafları geçtiğinde aklıma feci işler yapmış katiller geliyor O katillerin heykelleri hâlâ bu ülkelerde her yerde
Edward Bernays bayanlara erkeklerle eşit olun sigara için diye seslendi Bu sırada sigara şirketine danışmanlık yaptığı bilinmiyordu Halkla alakalar çağındaydık Dünya emperyalist ülkeler tarafından keşfedilmiş ya da sömürge vs olarak paylaşılmış durumda Burjuvazinin gelişimi ve bunun karşısında yürütülen gayretin geleceği hakkında neler söylersiniz
Şu anda insanlık yeni bir evreye hakikat gidiyor Bildiğimiz manada burjuvazinin de hür piyasa tezlerinin da personel sınıflarının da dönüşeceği çok daha büyük ve mutlak eşitsizliklerin eşitlik talebini fiilen anlamsızlaştıracağı bir gelecek pekâlâ somut tehlike olarak karşımızda Halbuki çok adil ve eşitlikçi bir sistem için gereken altyapısal şartlar artık var Herkese yetecek yiyecek üretilebiliyor İnsanlığın bütün bilgisine iki tıkla ulaşabildiğimiz bir küresel düzenek var
Zenginliğe el koyanın gerçekte giderek küçülen bir azınlık olduğu sorun edilmeye başlanıyor yavaş yavaş Ayrıyeten dünyanın her yerinde beşerler eşit haklar ve yanlışsız dürüst yurttaşlık talep ederek sokaklara dökülüyorlar İki zıt tarafta iki dinamik var Sonucu gayret belirleyecek Fakat bugüne kadarki lafızlarla yürütülemeyecek artık bu gayret
”GEREKSİZ NÜFUS’ DİYE BİR SIKINTIYLA UĞRAŞACAĞIZ YAKIN GELECEKTE’
Kölelik yasal olarak kalkmış olsa da ırkçı ve sınıfsal ayrım hala çağımızın önemli bir sorunu İktidarlar bu çeşit telaffuzları yasaklasa da şahsen yeniden bu düzeneklerle ayrımın devam ettiğini görüyoruz Sizce yönetenlerin bu tıp sömürü sistemlerinden vazgeçmesi mümkün mü
Yönetenler yöneten olarak kaldıkları sürece her şeyden vazgeçip yerine diğer şey koyabilirler Kutsal bir şey yok Sonlar er geç kalkacak yahut öteki ölçütlere nazaran çizilecek Şu andaki gidişata bakılırsa egemenlerin birinci sıkıntısı insan nüfusunu azaltmak yahut bir kısmını toplum dışı nizam dışı kılmak olacak Gereksiz nüfus diye bir problemle uğraşacağız yakın gelecekte Tahminen muteber toplumla gereksizlerin yaşadıkları yerler ayrışacak tahminen basbayağı katliamlar olacak Öteki türlü olabilmesi için altüst oluşlar devrimsel değişiklikler lazım
ABD de siyahların eşitlik gayretinin sembol kişiliklerinden Rosa Parks ın 1955 te bir beyaz otursun diye yerinden kaldırılmayı reddederek başlattığı meşhur otobüs boykotu siyahlara cüret aşıladı Madencilik tarihi tıpkı vakitte emekçilerin hak ve sendikal gayret tarihi açısından da epey değerli Bilhassa madencileri emekçi sınıfı gayretinin mihenk taşı haline getirmesinin sebepleri nedir
Madenciler gün uzunluğu tehlikelerle dolu karanlıkta muazzam emek harcayan ve sonunda çıkardıkları kömür ölçüsüne nazaran para alan emekçilerdi Ürettikleriyle bağlantıları doğrudandı Savaşa sürülmüş üzereydiler Çok net bir terslikti onların işverenlerle bağı Yabancılaşmayla sulanacak üzere değildi Emekçi sınıfının çabasının tavsamasında en büyük etken bantlı seri üretim sistemleriyle çalışanların yaptıkları işin eserle münasebetini göremez hale getirilmeleridir Emekçi kendi kıymetinin farkında olamıyor haliyle bitmiş eseri kendisinin yaptığı şey olarak göremeyince Madencilerde bu perdelemeyi ve yanılsamayı yaratacak bir dolayım olamıyor haliyle Bu yüzden en militan sendika mücadelecileri madencilerin yarı köylü olarak tutulamadığı her yerde madencilerden çıktı
‘İNSANLAR MADENE İNMEYE MECBUR BIRAKILIYOR’
Burada Zonguldak a değinmesek olmaz Doğal olarak Türkiye maden tarihini anlatırken Zonguldak çok kıymetli bir kısmı kapsıyor Patron propagandasının tersine elbette çalışanlar mecbur bırakıldıkları için bu madenlere iniyorlar ve hayatları kıymetine çalışıyorlar Zonguldak ta da madencinin eşini rehin tutmaya varan çalışma zorunlulukları dayatılıyor Bir müddet sonra da bu durum iş ilanlarına muhtaçlığın onlarca katı insanın başvurmasına dönüşüyor Bu dönüşümün en büyük sebebi olarak neyi görüyorsunuz
Çok kolay bunun sebebi İşte sinemada de göstermeye çalışıyorum beşerler mecbur bırakılıyor Bir yörede öteki her türlü çalışma imkânını yok ediyor insanları şayet inançlı bir aylık gelir istiyorlarsa madene inmeye mahkûm ediyorsunuz Biz kazanın üstüne ölen emekçilerden birinin konutuna gittiğimizde ölen çalışanın amcası gazeteci kümesini toplayıp Kendi akrabalarını madene alıyorlar bizim oğlanları almıyorlar yazın bunu diye yakınmıştı
Evvel büyük katliamlarla personelleri durduramayan Rockefeller in halkla ilişkiler in keşfiyle siyasetini değiştirdiğini görüyoruz Aldığı dayanakla emekçilerle yemek yemek aileleriyle sohbet etmek çocukların saçını okşamak üzere bir siyasete evriliyor Maalesef Türkiye de Soma üzere bir katliam yaşandı ve Soma’da madencilerin tekmelendiğini de Cumhurbaşkanı’nın maden faciası ile ilgili Bunlar olağan şeylerdir dediğini de eşi Emine Erdoğan ın faciada hayatını yitiren aileleri ziyaret edip keder dinlediğini de gördük Birçok şey hiç değişmiyor sanırım değil mi
Fıtratında var dedi Cumhurbaşkanı Daha evvel de Ayaklar baş mı olsun diye çıkışmıştı ne sebepleydi unutmuşum yeniden emekçilerle ilgili bir konuydu Onun ve Türkiye de İslâmcılık dindarlık şemsiyesi altında konuşan ezcümle siyasetçinin kararlı eşitlik düşmanları olduğunu düşünüyorum Cumhurbaşkanı eşinin madenci ailelerini ziyaret etmesinde yanlışlık yok elbette Yanlışlık sorunun kökünde Bizim için ölmelerini umursamayarak insanları kapısında selametle yazan vardiya bitiminde geçmiş olsun denen bir yere yollayabilmemiz ve bunu olağan bulmamızda
Belgeselde 16 Ton u Kızılordu Korosu ndan da dinliyoruz Dünya maden tarihini incelerken sizin en rahatsız olduğunuz mevzu neydi
Bu kadar dehşetli aleni adaletsizliğin dehşetin insanları mevte yollamanın en beklemeyeceğiniz insanlarca bile böylesine doğal karşılanır oluşu
‘TEK ÖNEMLİ ZORLUK TÜRKİYE’YE DAİR DATALARIN EKSİK ÇELİŞİK VE GÜVENİLMEZ OLUŞUYDU’
Belgesel üretim sürecinde ne cins zorluklarla karşılaştınız
Bir buçuk yıla yayılan araştırma bilgi tasnifi ayıklaması toparlaması üzere belgeselciliğin tipik sıkıntılarına ilaveten bu kadar çok görsel materyalin bulunması düzeltilmesi işlenmesi sinemaya konacak hale getirilmesi kolay değildi elbet Muazzam Photoshop işi Animasyon ve motion graphics esasen bazen tam mecnun işi olabiliyor Motion la günlerce uğraşıp sinemanın yalnız bir dakikasını yapmış olduğunuzu görebiliyorsunuz Her şeyi tek başıma yaptığım için dış kaynaklı zorluk yaşamadım İngilizce çeviri için de Nazım Dikbaş ve Richard la Hamer çok uyumlu ve zevkli çalıştık orada da sorun olmadı Yani hammaliye ve iş zorluğu çoktu lakin zevkliydi de Tek önemli zorluk Türkiye ye dair dataların eksik çelişik güvenilmez oluşuydu
Tekrar üretimde 16 Ton müziğinin yeni versiyonları eklendiği için belgeselin ses kurgusu tekrar yapıldı Metin ve seslendirmenin değişmediği yeni versiyonda animasyonlar ve görsel materyaller yenilendi Belgeselin akabinde olumlu ve olumsuz manada nasıl yansılar aldınız
Bu yeni versiyonla ilgili şimdi yalnızca kimi tebrikler aldım Tenkitler şimdi gelmedi Eskisi çok yerde gösterilmişti onunla ilgili deneyimim daha çok En yaygın ve şaşırtan reaksiyon çabucak her gösterimde karşıma çıkan bir tutum solcu kimi seyircilerden gelen itirazdı Ben Madencilik diye bir şey olmaz kardeşim diyorum ya her gösterimde kesinlikle biri kalkar İşçi sınıfının en militan en mücadeleci bölümü madencilerdir onlar yüreklidir kararlıdır cesurdur yollu şeyler söyleyip madenlerdeki facialar yalnızca özelleştirmeden kaynaklanıyormuş üzere konuşur madenciliğin alışılmış devam etmesi gerektiğini savunurdu Ben basitçe şunları sorardım Biz iniyor muyuz madene O obje vilayetle çıkarılacaksa oraya inenler nasıl seçiliyor Mecbur olmasa iner mi madenci oraya Daha yeterli inançlı işi olsa çoluğunu çocuğunu geçindirebileceği öteki imkânı olsa iner mi Biz maden çıkarılsın madencilik yapılsın sanayi ilerleme şu bu derken o madene kendimizin inmeyeceğini baştan bilerek konuşuyoruz Buna hakkımız yok Bunu anlatmak çok sıkıntı ve moral bozucu olabiliyor
Maden bölgelerinde özel gösterimleriniz oldu mu Madencilerin izledikten sonra size söylediklerini bilhassa merak ediyorum
Bu da çok değişiktir Sinemanın birinci versiyonu 2011 de ortaya çıktı Ta altı sene sonra 2017 de birinci kez Zonguldak a davet edildim Zonguldak Kültür ve Eğitim Vakfı ZOKEV ile Eğitim Sen Zonguldak Şubesi nin ortak faaliyetiydi Bu vesileyle Üzeyir Bey e buradan selamımı göndereyim Makine Mühendisleri Odası salonunda bir gösterim ve söyleşi yaptık Hoş oldu Bunun dışında Zonguldak ta ya da madencilerin bulunduğu rastgele bir yerde rastgele bir gösterim falan olmadı Ne oda ne sendika ne dernek
