Ermeni Soykırımı’nın tüm veçheleri ile birlikte ele alınması Türkiye için daima netameli yaklaşılan bir bahis Travesti oldu Kaçınılmaz bir formda bu topraklarda yaşayan çabucak herkes için sert bir yüzleşmeye sebep olacak geçmiş bilgisi gerçek politik hesaplara nazaran biçimlendirildi Kuşkusuz bunda yüzlerce yıllık devlet ideolojisinin tesiri vardı izmir Travesti
Mustafa Kemal Ermenilere yapılanlarla ilgili ne düşünüyordu Geçmişten bugüne Müslümanlar Hıristiyan topluluklara nasıl yaklaştılar En nihayetinde komşu tanıdık ahali nasıl öldürülebildi
2008 yılından beri Clark Üniversitesi Tarih Kısmı Holokost ve Konya Travesti Soykırım Çalıs maları Merkezi nde çalıs malarını sürdüren Taner Akçam la Aras Yayınları tarafından yayımlanan son kitabı ‘Ermeni Soykırımı nın Kısa Bir Tarihi’ni konuştuk
Ermeni Soykırımı tarifi ekseriyetle 1915 1918 ortasındaki katliamlar için kullanılır Siz ise soykırımı yalnızca üç yıl mühletince yaşanmış bir hadise olarak tanımlamanın hakikat olmadığını söylüyorsunuz Sizce ne vakit başlıyor
Çoklukla soykırım çalışmalarında soykırımın bir süreç olarak kavranması ile bir olay olarak algılanması ortasındaki farka dikkat çekeriz Birleşmiş Milletler 1948 Soykırım Mukavelesi soykırımı bir ceza hukuk unsuru olarak formüle eder ve tek bir olaya bir ana ait olarak kullanılır Halbuki soykırımlar toplumsal bir süreçtir Esasen bu kavramı birinci bulan Polonyalı Yahudi avukat Raphael Lemkin soykırımların bir anlık olay değil bir süreç olduğunu söyler Münasebetiyle ben Türkiye de mevzunun anlaşılabilmesi için Ermeni Soykırımı’nın süreç olarak kavranması gerektiğini öne sürdüm Seçtiğim tarihler semboliktir Ermeni Soykırımı nı 1878 Berlin Antlaşması ile başlatıp 1923 Lozan Antlaşması yla tamamlanmış bir süreç olarak kavramak gerekir 1878 Berlin Anlaşması nın 61 unsuruna nazaran Ermeni sorunu memleketler arası diplomasinin gündemine girmiştir
ERMENİ DEVRİMCİ ÖRGÜTLERİ BUGÜNKÜ KÜRT HAREKETİNE BENZETEBİLİRSİNİZ
1878 Berlin Anlaşması nın 61 unsuru niye kıymetli
Bu unsura nazaran büyük devletler Osmanlı hükümetinden Ermenilere yönelik taarruzların engellenmesi için önlem alınmasını koşul koşarlar Bu hücumlarda Kürtler ve Çerkesler den bahsedilir Osmanlı hükümetinin nizamlı bir biçimde büyük devletlere rapor vermesi gerektiği söylenir
Unsurun özelliği şu 1878 yılının Mart ayında yapılmış Ayastefanos Antlaşması nın bir tekrarıdır Orada Ermenistan sözü birinci kez memleketler arası literatüre geçer İkincisi Ermeni sorunu Berlin Mutabakatı ile Osmanlı devleti ile onun Ermeni tebaası yahut milleti ortasındaki bir sorun olarak değil bölgedeki etnik ve din kümeleri ortasındaki bir çatışma olarak tanımlanmıştır Gerçekten esasen bu mutabakattan çabucak sonra Ermeni devrimci örgütleri kurulmaya başlanır
Burayı açar mısınız Taner Beyefendi devrimci örgütleri nasıl düşünelim
Bugünkü Kürt hareketi ile kıyaslayabilirsiniz gerilla hareketleri olan dağlarda gerilla savaşları veren şahıslar olarak düşünebilirsiniz Bu savaşların yüklü amacı Kürt feodal liderleri ve Ermenilere zulüm ve mezalim yapan Osmanlı yöneticileridir Sonuçta tıpkı bu periyotta olduğu üzere hareketleri terör olarak isimlendirildi ve anarşiye sebep olan şahıslar olarak görüldüler Osmanlı hükümeti bu terörü bastırmak için bölgede askeri operasyonlar düzenledi ve sonuçta 80 bin ila 300 bin ortasında deg is en sayıların verildig i 1894 1897 Abdülhamit devri katliamları ile sonuçlandı
KALICI GÜVENLİK YARATMA USULÜ İLE ERMENİLERE YAKLAŞILDI
Soykırım hazırlığına girişilmesinin son virajında sıkışmış taksim taksim bölüşülmesi hazırlanan bir ülkenin de olduğu anlaşılıyor İnkârcıların en güçlü argümanlarından birisi de büyük devletlerin dışarıdan müdahalesi ve o zamanki kaideler içinde bunun mecburilik olduğu fikri Siz de Tarihte hiçbir s ey mecburî oldug u için yas anmadı ve olayların her safhasında sürekli farklı seçenekler mümkündü diyorsunuz Ne olmalıydı
Çok basit Ermenilerin tıpkı bugünkü Kürtlerde olduğu üzere birtakım haklı toplumsal ve politik talepleri vardı Ya bu talepleri yerine getirirsiniz ki yanlışsız olan budur ya da bu talepleri ülkenin birliği ve bütünlüğüne yönelik bir tehdit olarak algılarsınız
İnkârcı ideolojinin mantığını yanlışsız kavramak gerekiyor Türkiye de Osmanlı dan bu yana yöneticiler bilhassa 19 yüzyılın başıyla birlikte Hıristiyan toplulukların eşit ve eş kıymet biçimde bir ortada yaşama taleplerini ülkenin birliğine ve bütünlüğüne yönelik bir tehdit olarak algıladılar Ana sorun güvenlik tehdidi olarak görülen sorunun nasıl ortadan kaldırılacağıdır Güvenlik tehdidini iki türlü ortadan kaldırırsınız Birincisi güvenlik tehdidi olarak gördüğünüz toplumsal sorunu çözmeye çalışırsınız ikincisi de kalıcı güvenlik ararsınız Kalıcı güvenlik sorun çıkarttığını düşündüğünüz kümenin tümden ortadan kaldırılmasıdır
Çok farklı bir benzetme yapayım size Kalıcı güvenlik arayışını en yaygın kullananlar Nazilerdi Bugünle yeniden bir paralellik kurarsam Türkiye de devletin Kürt sıkıntısına yaklaşımında kalıcı güvenlik arayışının potansiyel bir ihtimal olarak orada bulunduğunu söyleyebilirim Demin siz de söylediniz Evet büyük devletler bu çatışmadan sorundan faydalanarak sahiden ortaya bir güvenlik meselesini çıkartabiliyorlar Şöyle diyelim Aslında Türk yöneticileri izledikleri siyasetlerle korktukları şeyi başlarına getirebilirler Bu bir potansiyel ihtimaldir alışılmış ki
HIRİSTİYANLAR İKİNCİ SINIF VATANDAŞ STATÜSÜNDEDİRLER
Osmanlı nın hakimiyeti altındaki milletlerin halkların hürriyetlerinin teminat altına alındığı söylenir resmi tarih bu tarafta kelam üretir Müslüman Türk müsamahasından bahsedilir Hıristiyanlar Müslümanlardan farklı olarak toplumsal hayat içinde nasıl konumlandırılmışlardı Tüzel es itsizlikler nelerdi
Bizde bir tabir vardır Haddini bilmek Haddini aşmayacaksın 19 yüzyılda Ermenilere millet i sadıka denirdi Yani yerlerini hadlerini bilirlerdi Türkiye de bayanlara da bu söylenir biliyorsunuz Mutfaktan çıkmayacak erkekle eşit haklar istemeye falan kalkarsa dayağı hak eder gibi
Hıristiyanlara biçilen yer ikinci sınıf vatandaş olmaktı Fecî bir örnek vereyim 19 yüzyıl feodal toplumunda örneğin Kürt bölgelerinde Kürt ağaları evlenen Ermenilerin birinci gece hakkına sahiplerdi Onun ötesinde Ermeniler ikili vergi veriyordu Bir devlete olağan vergi veriyorlardı bir de Hafir veya hapir kiafir denen yöredeki Kürt feodal yöneticilerine vergi veriyorlardı yani vatandaş sayılmıyorlardı Mahkemelerde sözleri kabul edilmiyordu En düzgün sayılan Hanifi hukukuna nazaran bile iki tane Hıristiyan bulacaksın ki bir tane Müslüman ın şahitliğine eşit olsun Hukuksal eşitsizlikler anlatılır üzere değil Kıyaslarsak şayet Güney Afrika daki ırkçı rejime misal Ermeniler Hıristiyanlar Süryaniler ikinci sınıf vatandaş statüsündedirler o statülerini değiştirmek istemedikleri surece sorun yok Kürtlerin bugün her bakımdan Türklerle onurlu eşit ve eş bedel bir ortada yaşamak istemeleri üzere
AYDINLARDAN SONRA DİN ADAMLARI ÖLDÜRÜLDÜ
İstanbul daki 200 civarında aydınının tutuklanma tarihi olan 24 Nisan 1915 Ermeni Soykırımı nın başlangıç tarihi olarak kabul edilir 24 Nisan 1915 te ne oldu Seçilen isimler nasıl isimlerdi Niye aydınlar
24 Nisan da yalnızca İstanbul da değil tüm Anadolu sathında mahallî seviyede de Ermenilere önderlik edebileceklerini düşündükleri lokal başkanları toplayarak mahpuslara attılar Ya azapta ya idam ederek ya da kurşuna dizerek öldürdüler Bu isimler Ermeni toplumuna önderlik yapabileceği düşünülen kesitlerdi Bu aslında kıymetli bir konu zannediyorum Nazilerin Musevileri imhasıyla Ermenilerin imhası ortasında en kategorik fark budur Naziler 1940 a kadar Almanya daki Yahudi entelektüellerin ülkeyi terk etmelerini yahut zenginlerin mali durumu kuvvetli olanların ve buna gücü yetenlerin terk etmelerine müsaade etti En azından Yahudi aydınların imkân bulanların Almanya yı terk ettiğini söyleyebiliriz
Aydınlardan sonra kime yönelindi
Din adamlarına Ermeni Soykırımı’nın pek bilinmeyen yeteri kadar çalışılmamış bir veçhesi var O veçhe 1915 in Eylül ü ile birlikte Suriye de başlar İnsanların mevzuyu anlaması için devrin Suriye sini bir çöp tenekesine özür dileyerek bu ifadeyi kullanıyorum benzetmeleri lazım 1915 Nisan ından sonra Anadolu Ermenilerden boşaltıldığında Suriye tabir yerindeyse bir çöp tenekesi olarak kullanıldı Oraya Ermeniler resmen döküldüler
Tehcir edilen Ermenilerin Suriye ye ulaşamayacağı da hesap ediliyordu Ancak insan dirençli bir canlı ve oraya iddialarının üzerinde Ermeni ulaştı Ermeni sayısına ait kesin sayılar elimizde yok Raymond Kévorkian Eylül prestiji ile 800 bin sayısını verir 1916 yılı Ocak ayına ilişkin bir öbür sayı 500 bindir 1915 Eylül ile 1916 Ocak ortasında kamplarda hastalık açlık ve gibisi nedenlerden ötürü 10 binlerce insan ölmüştür Bu nedenle bu iki sayısı da gerçek kabul edebiliriz
Suriye ye sağ ulaşan bu insanlara ne yapılacağı büyük bir sorun oldu Sorunu kökten halletmek için Anadolu dan Ermenilerin boşaltılma işini organize eden Şükrü Kaya Ağustos sonu ve Eylül başı itibariyle Suriye ye gönderildi Bilirsiniz Şükrü Kaya Cumhuriyet periyodunda İçişleri Bakanı olmuştur Suriye de 1915 Kasım ı ile birlikte ikinci evre dediğimiz bir plan hayata konur Bu ikinci evrede hayata geçirilen plan 1915 24 Nisan da İstanbul da hayata geçirilen planın aynısıdır İstanbul da aydınları toplamışlardı imha etmişlerdi Suriye de aydın yoktu bir tek dini önderler vardı Toplumun başı başı olarak görülebilecek dini liderler O yüzden dini önderleri Münbiç denen bir kampta toplayıp daha sonra imha ettiler
Ermenileri birinci evvel doğal koşullar ile öldürmeye çalıştılar Beceremedikleri noktada ve hızlanmaları gerektiğini düşündüklerinde 1916 Mart sonu prestiji ile fiziki imhalara geçtiler Bunu da esasen evrakları ile gösteriyorum
KAMPLARDAN HER GÜN YÜZLERCE MEYYİT ÇIKARTILIYORDU
Bahsettiğiniz kamplar mülteci kamplarını hatırlattı Ermenilerin gönderildikleri kampların kaideleri nasıldı O hususta bilgi var mı elimizde
İki tane çok kıymetli kaynak var Raymond Kévorkian ın kitap diyemeyeceğim ansiklopedi üzere bin sayfalık çalışması vardır Orada mevzuya ait oldukça bilgi vardır İkincisi Khatchig Mouradian direkt kamplara ait bir doktora çalışması yaptı ve İngilizce yayınlandı Ümit ederim yakında Türkçe çıkar Kamplar hakkında oradan sağ kurtulmuş Ermenilerin anlattıklarına dayanan çok detaylı bilgiler verilir Osmanlı evrakları içinde de kamplar hakkında bilgiler var
Bu kamplarda tabiat şartları ile mevte terk edildi beşerler Her gün birtakım kamplardan 100 200 ve hatta 500 meyyit taşınıyordu Daha çok Ermenileri çalıştırıyorlardı bu işte anılardan biliyoruz Örneğin her sabah geliyor çalışanlar ölünüz var mı diye bağırıyorlar ve çadırlardan ölüler toplanıyor götürülüyor ve muhakkak bir yere dökülüyorlar
Bu fikrin planlayıcısı kimlerdi
Osmanlı bürokratı Naim Efendi hatıratında 1915 Kasım da bu türlü bir karar verildiğini anlatır Osmanlı yöneticileri oturup tartışmışlar ortalarında nasıl öldüreceğiz bu kadar çok Ermeni geldi buraya diye Şöyle saldıralım burada öldürelim diye tartışmalar sırasında en sonunda Mustafa Abdulhalik ve Abdülahad Nuri dönemin Halep teki iki kıymetli Osmanlı yöneticisi bunları doğal şartlar içinde bırakalım salgın hastalık açlık susuzluk bunları öldürsün hem de böylelikle salgın hastalık Araplara da yayılır Araplardan da bu ortada kurtulmuş oluruz diye konuşurlar Doğal seleksiyonla öldürmeyi tercih ederler Kampların kendileri açısından da bilhassa de yöredeki askeri birlikleri açısından çok önemli bir sorun olduğunu gördükleri noktada da kampları boşaltmaya ve Der Sıkıntı çöllerine sürmeye karar verirler Yaklas ık 200 bin kis i burada imha edilir
Doğal seleksiyonla ölsünler üzere bir yola başvurulması dünya görmesin biraz el altından ince hesaplanarak yapılmış bir siyaset olabilir mi
Çok yanlışsız söylediniz 24 Nisan sonrası Anadolu da olduğu üzere Suriye de de örneğin yabancılara dolaşma yasaklanır Örneğin gazetecilerin dolaşması kesinlikle yasaktır Herkesin gözünden mümkün olduğu kadar uzak tutulmaya çalışılır Gerçekten örneğin Irak tan Halep e kimi Alman subaylar gelmektedir bunlar cesetlerin fotoğrafını çekerler Bu büyük bir diplomatik krize yol açar Cemal Paşa Almanları tehdit eder Yakalarsam asacağım der Bana derhal çektiğiniz fotoğrafları geri verin der
Türkiye de yaygın bir kanı vardır İkide bir emperyalistleri suçlarız her şeyi onlar yaptılar diye Şunun altı çizilmelidir Ermeni Soykırımı Made in Turkey yani bir Türkiye üretimidir
SOYKIRIM BİR TOPLUMSAL MÜHENDİSLİK OPERASYONUDUR
Çalışmanızdan anlaşılıyor ki matematiksel mutlaklıkta hareket edilmiş Soykırımın beyin grubu kimlerdi İskân ve sürgün düzeneği nasıl işliyordu
İmha kararı İstanbul İttihat Terakki Merkez Komitesi nce alınmıştır Biz söylemiyoruz bunu kendileri söylüyorlar Örneğin Merkez Komite üyesi Bahaettin S akir 1915 Mart ta yazdığı bir mektubunda söylüyor Soykırımın ana beyni bana nazaran Talat Paşa dır Alandaki uygulayıcısı hayata geçireni ise Bahaettin Şakir dir Suriye de ise Şükrü Kaya Mustafa Abdulhalik ve Abdülahad Nuri üçlüsünün büyük uyumu vardır ve Cemal Paşa da bu takımın içindedir
Gerçekten matematiksel ayrıntı ve bilgi ile yapmışlardır bu işi Ermeni Soykırımı İstanbul daki ve Anadolu daki fanatik Müslümanların çok dini hisleriyle harekete geçerek yaptırdıkları bir barbarlık hareketinden çok bana nazaran İstanbul daki toplumsal mühendislerin bir mühendislik operasyonudur
İSTATİSTİK OFİSİNİN ÇALIŞMA ÜSLUBU ŞAŞKINLIK VERİCİDİR
Şimdiki üzere bağlantı araçları yokken bu kadar geniş bir alanda bu türlü bir operasyon nasıl yapılabildi
İki kıymetli şey var burada Birincisi Talat Paşa nın uyum yeteneği ikincisi lokal yapılardaki insanların canı gönülden bu türlü bir sürece katılıyor olmaları Hatta bazen Talat Paşa mahallî yöneticilere O kadar ileri gitmeyin aman etrafınıza dikkat edin bakın yabancılara fazla ipucu vermeyin gibi ikazlarda bulunur
O periyodun çağdaş teknolojisi telgraf çok yaygın kullanılır Talat Pas a nın eski bir posta memuru olması bu bakımdan epeyce kıymetliydi
Şu kıymetli Bütün bunlar Dahiliye Nezareti Bugünkü İçis leri Bakanlıg ı tarafından koordine edildi ve hayata geçirildi Asıl vazifeli ise İskân ı As air ve Muhacirin Müdüriyetidir Bu müdüriyetin içinde İstatistik Bürosu diye bir ofis kuruyorlar İstatistik Bürosu 3 4 günde bir bölgelere telgraf yollayarak kendilerine detaylı sayıların bildirilmesini istiyor Sayıları isterlerken o kadar ayrıntılı sorular soruyorlar ki insanın ağzının açık kalmaması mümkün değil Kaç kişiyi sürdünüz kaç kişi sürülmek için bekletiliyor sürülenlerden kaç tanesi tren istasyonunda kaç tanesi yolda Sürüldükten sonra geride kalan nüfus oranı ne kadar Ne kadarı Protestan ne kadarı Katolik Sahiden bugünden bakıldığında bu ofisin çalışma üslubu nitekim insanı şaşırtacak boyuttadır
GÖNÜLLÜ BİR İŞTİRAK OLMASAYDI BU KADAR İNSAN ÖLMEZDİ
Yöreden yöreye deg is mekle birlikte Türkler Çerkesler Çeçenler Kürtler ve gibisi birçok topluluk dini inançtan kişinin katliama katıldığını söylüyorsunuz Hatta anlaşılıyor ki Aleviler de bunun dıs ında deg iller Bu duruma nasıl gelindi Beşerler komşularını nasıl katledebildi Hıristiyanlara karşı ortak bakış açısı neydi Öfkelenmeden bunlarla yüzleşmemiz gerekmiyor mu
Vallahi bu bahiste çok önemli mahallî çalışmalara gereksinimimiz var Yeteri kadar doküman bulunabilir mi bu da önemli bir sorundur lakin birçok Kürt bölgesinde ağızdan ağıza aktarma yöredeki söyleşilerle kimi sonuçlara ulaşılabilir Bu tıp çalışmalara şu an sahip değiliz Bir tek Raymond Kévorkian devasa kitabında vilayet il Ermeni kaynaklarından bulduğu bilgileri bir ortaya getirmeye çalıştı Bir de Ümit Kurt Antep e ait çok detaylı bir çalışma yaptı Bunun dışında öbür eyaletlere ait bu cins çalışmaların yapılması gerekiyor Yok Kürtler kesti Türkler kesti yok efendim Kürtler korudu Türkler korudu yok efendim Müslümanlar uygundu berbattı üzere ideolojiye dayalı saçma sapan tezler ileri sürmekten kurtuluruz Şunu söyleyebilirim Bu kadar istekli bir iştirak olmasaydı bu kadar insan öldürülemezdi Bu kadar basit Kürtler şöyledir yapmaz Türkler böyledir yapmaz üzere saçma argümanları bırakmak gerekiyor
Beşerler komşularını nasıl öldürebildi Artık aklıma geldi 1916 1917 yıllarında şimdi daha soykırım sırasında Kafkasya ya kaçan ve kurtulan Ermenilerin Amerika daki yahut öbür yerlerdeki akrabalarına yazdıkları mektuplar var Bu mektupların kimilerinde insanın tüyleri diken diken eden bilgiler var Yazan Ermeni de köylü Motamot Anadolu lehçesi ile yazılmış mektuplar Amca bilin mi diyor Hani bi gomşumuz vardı onun gızını şuna vermiştik onun bir herifi vardı bilin mi o herif geldi şunu öldürdü diyor
İKİ FAKTÖR TESİRLİ MÜSLÜMANLIK DUYGUSU VE MAL MÜLK YAĞMASI
Nasıl ortak olabildiler
İki şey görüyorum Birinci çok değerli faktör din faktörü Müslüman bunlar ve kendilerini birinci dereceden Kürt Türk yahut Çerkes olarak görmüyor Müslüman olarak görüyor ve Müslüman olarak gavurun öldürülmesinde bir beis görmüyorlar
İkinci en büyük neden yağmacılık parasız mal var İttihatçılar köy köy geziyorlar İnsanları tahrik ediyorlar gidin Ermeni malı var alın oradan diye Zira bu halde yaptıkları cinayetlere takviye bulacaklarını düşünüyorlar Bu iki faktör çok kıymetli rol oynuyor lokal iştiraklerde Ortak Müslümanlık duygusu ve mal mülk yağması
Artık 1918 den sonra ne kadar Ermeni geri döndü ve geri dönenlere ne oldu konusunda çalışıyorum 1918 in Ekim Kasım aylarında Osmanlı hükümeti sağ kalan Ermenilerin geri dönmesine ve gelen Ermenilere terk ettikleri mülklerin geri verilmesine karar veriyor Fakat oraya Müslümanlar yerleştirmiş Ee gelen Ermeni ne yapacak Vallahi gelen Ermenileri de öldürüyorlar konutlara girmesinler diye Onlarca şikâyet mektupları var evrakları var bunların yani
Yüzleşme dedin Çok kıymetli Bunları bir suçlama vasıtası olarak görmemek gerekiyor lakin bu toplum ve bizler devleti suçlayarak işin içinden kolaylıkla çıkamayız Bizde adettir yöneticiler berbat halkımız çok yeterli Yok o kadar kolay değil
KÜRTLERDEN BARBARLAR OLARAK KELAM EDİLİR KENDİ YAPTIKLARI YURTSEVER BİR GÖREVDİR
Çok arkaik bir şey de var burada Bir toplumda biz olduğunda öteki yaratılır Türkler Kürtler Çerkesler Ermeniler Süryaniler konusu olması dışında
1996 da yazılmış bir kitabı aklıma getirdin Lawrance Keeley in ‘Medeniyetten Evvel Savaş’ kitabı War Before Civilization Antropolojik bir çalışmadır ve zati yazan arkeologdur İlkel toplumlarda imhaların olduğunu anlatır Ana tezi insanların ekseriyetle muhakkak kümeler halinde yaşadıkları ve öbür kümeleri ötekileştirip düşman olarak gördüklerini ve bu temelde imhayı başardıklarını anlatır Yani söylediğin çok yerinde bir tespit
Kürtlerin rolüne ait birinci kere bu kitapta yayınladığım birtakım dokümanlar mevcut Bölgedeki Osmanlı valilerinin telgrafları bunlar Erzurum valisi Tahsin Bitlis Valisi Mustafa Van valisi Cevdet ve Diyarbakır Valisi Hekim Reşit üzere isimler Kürtlerin kendi denetimleri dışında Ermenileri Hristiyanları katlettiklerini ve yağmaladıklarını söyleyip Kürtleri barbarlık ve canilikle suçluyorlar Kürtlerle çatışmalar yaşandığını ve çok sayıda yağmacı Kürdü imha ettiklerini söylüyorlar Çok değişik bu dokümanlar 1915 in Mayıs Haziran ayı dokümanlarıdır Katliamın yapıldığı sıradaki dokümanlardır Bu tarihten evvel Mart ve Nisan aylarında birebir valiler kendi yolladıkları evraklarda Ermenilerin katledilmesi ve imha edilmesi fikrini açıktan beyan etmektedirler zati kendileri de Ermenilerin katlini organize eden insanlardır Tıpkı dokümanlarda valiler bu sefer Kürtlerden Ermenileri yağmalayan öldüren barbarlar olarak kelam ederler Kendi yaptıkları ise yurtsever bir vazifedir Yani şikâyet ediyorlar diyorlar ki Kürtler bizim Ermenilere yönelik siyasetimizin vatansever boyutunu anlamıyorlar bunlar yağmacı barbarlardır Siyasi iktidar imhanın denetimini bile elinden bırakmak istemiyor İmhayı politik güç olarak elinde tutmak istiyor ve bir de yağmayı kendi yapmak istiyor Bu hususlar üzerinde sahiden çalışmak gerekiyor
Osmanlı yöneticilerinin Kürtlerin yağma ve öldürme biçimlerinden rahatsız olmaları çok farklı Bunun altını çiziyorum zira gibisi örnekler Naziler de de var Meşhur SS subayı Max Täubner örneği vardır Täubner i 1941 yılında Ukrayna ya Musevileri imha için gönderiyorlar Sonra da adamı sen niçin Musevileri imha ettin diye yargılıyorlar zira adam fotoğraf çekiyor mallara el koyuyor kendi cebine atıyor Öldürmelere o kadar istekli katılıyor ki çektiği fotoğrafları eşine dostuna gönderiyor Sonuçta bir skandal oluyor sıkıntı Bu nedenle adamı yargılıyorlar mahpusa atıyorlar
Osmanlı da da benzeri bir örnek vereyim Ermeni milletvekilleri Krikor Zohrab ve Vartkes Serengülyan ı Diyarbakır da öldüren Teşkilat Mahsusa üyesi Çerkes Ahmet ve Halil idam edilirler Cemal Paşa nın askeri yaveri Ali Fuad Erden anılarında Kirli işlerde kullanılan vasıtalar gereksinim ve kullanım vaktinde lüzumludurlar ancak kullanıldıktan sonra bas üstünde taşınmayıp ortadan kaldırılmaları gerektir tuvalet kâg ıtları gibi der
Türkiye deki inkârcı koronun en kıymetli argümanlarından biri Osmanlı hükümeti işte soruşturmalar açtı kimi haksızlık yaptığı görülen uygunsuz davranışta bulunan yöneticileri yargılandı falandı derler haklıdırlar esasen Osmanlı hükümeti bölgelere heyetler yolluyor mahkemeler kuruyor insanları yargılıyor olmuş bunlar Lakin kimleri yargılıyorlar biliyor musunuz Yağmayı yapanları Zira mala mülke devletin kendisi el koymak istiyor Devletle mahallî yöneticiler ortasında önemli bir yağma hengamesi var ve yargılananların hepsi zimmete mal geçirmek kabahatinden yargılanıyor
Kitapta uzun yıllar Cumhurbaşkanlarına hizmet veren Çankaya Kös kü bas ta olmak üzere Anadolu nun kıymetli s ehirlerindeki Atatürk konutlarının ve hükümet binalarının büyük çog unlug unun Ermenilerin el konulmus malları oldug unu söylüyorsunuz
Vallahi bu Ermeniler ortasında public secret tir herkesin bildiği kapalı sırdır O denli bir sır ki herkes bilir bunu Çankaya Köşkü nün sahibi Kanada da Ottowa da yaşıyor Daha da doğrusu sahiplerinin torunu orada Elinde tapusu da var hala Mahkemeye vermiyor istemiyorum diyor Türkiye de tahminen akrabaları da vardır bilmiyorum Her kentte bu kıssalar var Bu bahislerde Ermenilere bir söyleyin bin dinleyin
ATATÜTÜRK ÜN ERMENİ SORUNUNA YAKLAŞIMI PRAGMATİKTİ
Mustafa Kemal Atatürk’ün Ermenilere yapılanlarla ilgili fikri tavrı neydi
Son derece pragmatikti Kendisinin direkt bu işlere karıştığına ait elimizde bir doküman yok 1918 1919 1920 yıllarında önemli bir biçimde İttihatçıları katil olarak tanımlayıp onların yargılanmalarını falan da savunuyor Bunun nedeni de bunları yargılarsak bu Misak Milli dediğimiz toprakları koruruz diye düşünüyor fakat onun bir sonuç getirmediğini görünce de katil dediği İttihatçılara bu sefer vatan evladı deyip devlet bütçesinden maaş bağlıyor
Hatta 1926 da bir kanun çıkartırlar bu kanunla idam edilen 13 14 Osmanlı bürokratının yakınlarına devletten maaş bağlanır ve Ermeni konutları toprakları kendilerine verilir Mustafa Kemal in tutumu tam bir ulusal hareket önderinin tutumudur Örneğin 24 Nisan 1920 de Meclis’te yaptığı bir konuşmada fazahat yani utanılacak ayıp bir aksiyon olarak tanımlar Ermeni katliamını İttihatçılar için katiller dediği birçok sefer bilinir 1926 1927 yıllarında Amerika da Lozan Anlaşması nın senato tarafından teyit edilip edilmemesi sıkıntısı vardır o sırada Amerikalı gazetecilerle görüşür orada da İttihatçı katiller der Biz bunları yargıladık der lakin kendisi diyelim ki Türk Müslüman ileri gelenlerle görüştüğü vakit Anadolu Türk yurdudur Türk kalacaktır Ermenilerin burada işi yoktur defolup gitmelidir diyen de yeniden kendisidir
İTTİHATÇI YARGILAMALARI POLİTİK HESAPLA MİSAK I ULUSAL İÇİN YAPILDI
Ittihat ve Terakki yöneticileri yargılandı dediniz Göstermelik bir yargılama mıydı bu Talat Paşa Cemal Paşa Bahaeddin Şakir üzere isimlere ne oldu örneğin
Talat Cemal Paşalar ve Şakir yurt dışına kaçtılar lakin 1921 ve 1922 yılında Ermeni Taşnak örgütünün Nemesis olarak isimlendirdiği bir operasyonla öldürüldüler Yargılamalar göstermelik değildi Şundan ötürü Hiçbir siyasi yargılama büyük bir manevi gönüllükle yapılmaz Politik hesaplarla yapılır Ekim 1918 de Osmanlı savaşı kaybedince İttihatçılar da iktidarı kaybettiler İngilizler ve Fransızlar İstanbul a geldiler Paris Barış Görüşmeleri başladı Hem İstanbul Hükümeti hem de Anadolu da oluşmaya başlayan Millici Hareket Paris ten olumlu sonuçlar elde etmek istiyorlardı İstedikleri şey Misak Ulusal denilen toprak bütünlüğü idi İngilizler ve Fransızlar da Osmanlı hükümetine diyorlardı ki Eğer Paris ten düzgün sonuç almak istiyorsanız savaş sırasındaki işlenmiş cinayetlerden sorumlu İttihatçıları yargılayın Onun için İstanbul Hükümeti de Ankara daki Millici Hareket de ortalarında tekraren görüşerek İttihatçı yöneticilerin yargılanmalarının siyaseten gerekli olduğuna karar verdiler Ana sorumlular kaçmışlardı esasen geride kalan 200 ün üzerinde yöneticiyi yargılamaya başladılar hatta birinci büyük idam 10 Nisan 1919 da Boğazlıyan Kaymakamı Kemal in idamıydı
Bu yargılamalarda beklenen Paris Barış Görüşmeleri’nden olumlu sonuç elde etmekti Ancak 1920 nin başında San Remo görüşmeleri ile birlikte pek o denli Misak ı Ulusal elde edilemeyeceği toprak bütünlüğünün sağlanamayacağı ortaya çıktı Sevr Anlaşması nın ön şartları belirdi ve bunun üzerine İstanbul daki yargılamalar gevşedi
HRANT SOYKIRIM SÖZCÜĞÜNÜ BİR SEFER KULLANDI
Kitabın başlangıcı Hrant Dink le bir anınızla başlıyor Sevgili Hrant 1915 soykırım mıdır deg il midir tartıs malarından uzak dururdun diyerek başlıyorsunuz Türkiye de soykırım sözcüğünü birinci kullanan kimdi kimlerdi
Benim bildiğim kelimeyi birinci kullanan Falih Rıfkı Atay dır 1967 yılı olsa gerek Dünya Gazetesi nde yazdığı bir yazıda Genocide sözünü İngilizce olarak kullanır Daha sonra Türkiye de unutulan bir isme burada büyük bir hürmetle referans vermek isterim İbrahim Kaypakkaya TİKKO hareketi Türkiye Emekçi Köylü Kurtuluş Ordusu bu sözcüğü çok açık kullanmıştır Daha sonra sevgili İsmail Beşikçi hocam gelir Recep Maraşlı Diyarbakır da savunmasında kullanır bunu Akademik seviyede bu soykırımdır deyip husus üzerinde çalışan benim bildiğim
Evet Hrant soykırım sözcüğünü hiçbir vakit kullanmadı Kullanmaktan da imtina etti Zira daima bize şunu söylerdi Madem ki Türkler inciniyorlar madem gocunuyorlar ben bu incinmelerinde de derin bir şey görmek istiyorum Bu kavram bu kadar rencide ediyorsa onları onurlarına dokunuyorsa bu söz demek ki derin bir onurdan derin bir ahlaki korkudan ötürü bunu yapıyorlar ben bu kelimeyi kullanmayarak onların o ahlaki tasalarına seslenebilirim diye düşünüyordu Çok güzel niyetliydi Bana nazaran haklı değildi bu mevzuda
İnce şık bir bakış açısı
Evet Onun bir tek kaygısı vardı Milletimin başına ne geldiğini anlasınlar Ne derlerse desinler kıymetli değil bir millet vardı bu topraklarda o millet yok artık o milleti köklerinden koparttılar bu topraklardan
2004 te Reuters ajansından bir gazeteci sıkıştırıyor sıkıştırıyor köşeye Hrant da dayanamıyor evet kardeşim soykırımdı olağan diyor Onun üzerine Hrant a dava açtılar Ben o devir AGOS ta köşe yazarıydım Dedim ki ya adam bir sefer kullandı bu kelimeyi ve ömrü boyunca kullanmadı dava açtınız ben akşam yatıp sabah kalkıp soykırım diyorum bana da açsanıza dava Çabucak açtılar Hrant ın vefatından sonra düştü dava Kendisine açılan davada soykırım sözünü kullanmak ve niye soykırım olduğunu anlatmak istiyordu Hrant Bana savunmayı birlikte hazırlayalım diyordu Bu kitabı bu nedenle Hrant a adadım hani o yapamadığı savunma olsun diye
İnsan zihninde mutlak unutma yoktur bu yüzden kimi vakit affetmek de mümkün olmayabilir Buna karşın bu topraklar için bir daha asla demek nasıl sağlanabilir
Bir bilsem cevabını Geçmişle yüzleşme tarihte işlenmiş cürümleri kabul etme lakin demokratik bir rejimde gerçekleşir Bu nedenle Türkiye de soykırımın tanınmasını demokrasi çabasının bir modülü olarak görmek gerekir
Şöyle anlatayım yarın sabah İstanbul da kalan Ermeniler çıkıp biz bu ülkeyi terk ediyoruz derlerse zannediyorum hiçbirimizin yahu nereye gidiyorsunuz demeye hakkı yok Bu türlü bir travma