Gizem Bikay
Dünyaca ünlü sosyalist aktivist Peter Drucker’ın kitabı ‘Sapkın’, geçtiğimiz günlerde Ege Acar çevirisiyle Detay Yayınları tarafından yayımlandı. Drucker, etkin olduğu yıllar boyunca sosyalist teori ve tarih üzerine geniş çapta yayınlar yapmış ve LGBTIQ+ bahisleri üzerine de kapsamlı yazılar yazmış bir akademisyen. Doktorasını Columbia Üniversitesi’nde siyaset bilimi alanında yapan muharrir, ‘Sapkın’da siyaset bilimi ve queer teorileri ustalıkla birleştiriyor.
Geçtiğimiz yüzyılda eşcinsel oluşumların toplumda bulduğu karşılıkları, kapsam olarak geniş ve global bir tahlil yelpazesinden inceleyen Peter Drucker, kaleme aldığı incelemelerde kapitalist gelişimin farklı evrelerinde gelişen queer hareket pratiklerine yer veriyor. Birebir vakitte cinsel yönelimlerin ve queer hareketin toplumsal adalet ve toplumsal dönüşüme verdiği dayanağı inceliyor ve bunlar ortasında güçlü bir anti-kapitalizm irtibatı kuruyor.
GAY OLAĞANLAŞMASI VE QUEER ANTİ-KAPİTALİZM
Son yıllarda, bilhassa ABD’de LGBTIQ+ topluluğu için hem yasal hem de kültürel tanınma ile birçok kişinin daha inançlı ve ’açık’ bir ömür şekline kavuşmasını sağlayan başarılı politik ve kültürel adımlar atıldığı tarafında yaygın bir inanış var. Milyonlarca insanın katıldığı Onur Yürüyüşleri, ana akım medyada yer alan ‘sempatik’ queer karakterler, LGBTIQ+ bireyleri destekleme yarışına girmiş kurumsal firmalar, reklamlarda ve toplumsal medyada görünürdeki kapsayıcı lisan her şeyin güllük gülistanlık olduğu üzere bir izlenim bırakıyor. Yasal olarak da eşcinsel evliliklerin giderek daha çok ülkede tanınması, tekrar birçok eyalette ve ülkede yasalar önünde eşitlik olması olumlu bir adım olmaktan çok zati en temel insan hakları bakımından çoktan yürürlükte olması ve tartışılmaması gereken hususlar. Tekrar de bütün bunlar şu anda ‘gay normalleşmesi’ kapsamında bedellendiriliyor.
Fakat çizilen bu pembe tablo hepimizin bildiği üzere gerçekleri yansıtmamakta. Queer bireyler genel olarak cis heteroseksüel meslektaşlarına nazaran çok daha yüksek yoksulluk ve işsizlik oranlarıyla karşı karşıya kalmaktadırlar. En makûs tecrübeler ise, trans bireyler, bilhassa siyah trans bayanlar tarafından yaşanıyor. Trans ayrımcılığına ait raporlar, bilhassa beyaz olmayan transların işsiz olma mümkünlüğünün genel nüfusa nazaran katbekat fazla olduğunu ortaya koyuyor. ABD’de yapılan araştırmalara nazaran transların yüzde doksanı cinsel kimlikleri nedeniyle işlerinde cinsel taarruza ve makûs muameleye maruz kalıyor. Türkiye’de bu oranların çok daha dramatik olduğunu, trans bireylerin maruz kaldığı kelamlı ve fizikî şiddet ve ayrımcılığın boyutlarının çok daha büyük olduğunu hatırlatmaya gerek bile olmadığını düşünüyorum.
ABD’DEN ASYA’YA: QUEER ÖRGÜTLENMELERİN DURUMU
‘Sapkın’, cinsel azınlık kimliklerine ve ABD ve Avrupa dışındaki hareketlere değinmesiyle de dikkat çekiyor. Her kısım Afrika, Asya ve Latin Amerika’dan kapsamlı örnek ve incelemeler içeriyor. Drucker’in queer çalışmalarını ve LGBTIQ+ bireyler hakkındaki araştırmaları, Avrupa ve ABD’nin büyük kentlerinin dışındaki dünyayı da kapsayacak biçimde genişlettiği aşikâr. Drucker’in daha evvel editörlüğünü yaptığı ‘Different Rainbows’ (Farklı Gökkuşakları-2000) Brezilya, Kenya, Çin ve Hindistan üzere farklı coğrafyalardaki queer örgütlenmenin global bir yorumunu içeren kapsamlı tek kaynak olarak biliniyor.
‘SAPKIN’IN DESTEKLERİ: SOSYOLOJİDEN ANTROPOLOJİYE UZANAN YOL
Drucker, ‘Sapkın’da ele aldığı problemleri mevzu üzerine tartışılan teori ve alıntılarla destekliyor. Bu alıntılar çok çeşitli tarihî, antropolojik, edebi ve sosyolojik araştırmalara dayanıyor. Bu manada bütün bu malzemelerin tek bir kitapta toplanmasının bile ilgili alanda gelecekteki çalışmalara ve okumalara büyük katkı sağlayacağını söyleyebiliriz. Drucker’in bu çalışması, kapitalizm boyunduruğu altındaki cinsel azınlık ömrünün genel, tematik ve teorik taraflarının ele alındığı global bir anlatı olduğu için dünyada da birçok istikametten başarılı bulundu. Bunun yanında toplumsal cinsiyet ve cinsel kimliklerin birbirini izleyen kapitalist gelişim periyotlarında nasıl dönüştüğüne dair bugüne kadarki en kapsamlı ve dengeli araştırma olarak görülüyor.
Cinsel azınlıklar üzerine yapılan araştırma ve tenkitlerin 1980’lerden bu yana yükselerek devam etmesi, kimlik siyaseti ile alakalı tutulduğundan çoklukla Marksizm’e karşı olarak görülmüştür. Queer bireylerin karşı karşıya kaldığı hak ihlalleri ve eşitsizlikleri anlamak için Marksist bir perspektif kullanmaya çalışan Peter Drucker, bu bahiste çalışan ender akademisyenlerden.
Kitaba nazaran 1960’lardan bu yana LGBTIQ+ hareketlerinin gelişimi, neoliberal toplumlarda nispeten rahat hayatlar süren farklı queer katmanların ortaya çıkmasını mümkün kılmış ve bu da ‘heteronormatif’ bir dünyanın hoşgörülü bir köşesinde ‘homonormatif’ ideolojilerin ve siyasetlerin gelişimini sağlamıştır. Birebir vakitte, daha düşük gelirli ve daha az ekonomik teminata sahip daha genç LGBTIQ+ personel sınıfı/çalışan kesim ve ‘marjinalleştirilmiş’ kitlenin büyümesi de yeni eşcinsel normalliğine karşı queer bir isyan için çıkış noktası olmuştur. Zengin/Medyatik queer kesim kentli seçkinler ortasında çok lüks tüketimin bayrağını taşırken, fakir kesim mevcut iktidar siyasetleri ve kapitalizm sebebiyle hem ekonomik hem de sosyokültürel olarak daha da ezilmiş ve yok edilmiştir.
CİNSEL KİMLİKLERİN DÖNEMSEL TAHLİLİ
Drucker kitaba sanayi öncesi toplumlarda cinsel kimlikleri ele alan bir önsöz ile başladıktan sonra çağlar uzunluğu farklı periyotlarda kapitalist gelişimin değişik basamakları içinde cinsel kimliğin dönemselleştirilmesi etrafında örüyor anlatısını. Her periyodun o dönemki normlara nazaran cinsellik anlayışını düzenleyen bir toplumsal/kültürel sistemi ve o periyoda ilişkin makul cinsel söz biçimleri olduğunu ileri sürüyor. Ve bunları Feodalizm, Erken Kapitalizm, İkinci Dünya Savaşı sonrası Fordizm, Neoliberalizm üzere farklı periyotlar içerisinde ele alıyor.
Her devir cinsellik pratikleri etrafındaki belli siyasi çekişme biçimlerine ve cinsel azınlık kimliklerine yönelik ekonomik ve politik tersliklerle karakterize ediliyor. Her çağda, hâkim olan cinsel kimlik yönelimlerini takip ederken, evvelki devirlerin izlerini ve gelecek çağla bağlantılı kimliklerin başlangıcını okuyabiliyoruz.
KENDİLERİ İÇİN TASARLANMAMIŞ BİR DÜNYADA HAYATTA KALMAK
Tarihi materyalizm kitap serisinin bir modülü olarak yayınlanan Drucker’ın ‘Sapkın’ kitabı, insanlık tarihinin büyük bir kısmı boyunca, bilhassa sömürgecilik, endüstrileşme ve toplumsal cinsiyet oluşumlarına Marksist bir pencereden odaklanarak okuyucuya farklı bir cinsel kimlik tarihi sunuyor.
Queer teori ile kapitalist gelişim ortasındaki yakın bağlantıyı inceleyen bu üzere kapsamlı araştırmalar, toplumsal cinsiyet özgürlüğüne ulaşmak için gereken toplumsal dönüşümün kapsamının ve derinliğinin anlaşılması yolunda hepimize yardımcı olabilir. Bilgi bakımından varlıklı ve tarihî detaylara ihtimam gösterilerek yazılmış bu kitap, hepimizin hayal ettiği özgür bir dünyaya kavuşma yolunda yardımcı olacak bir içerik yaratıyor.
Ama en değerlisi, kendilerine kucak açmayan ve kendileri için ‘tasarlanmayan’ bir dünyada hayatta kalmaya çalışan ve haklarını arayan LGBTIQ+ bireylerin çabasına dikkat çekmenin yanı sıra, daha âlâ bir dünya inşa etmeyi amaçlayan Marksistlerin de çağdaş queer pratiklerinden öğrenebilecekleri şeylere işaret ediyor.