Ulusal Tabiat Bilimleri Enstitüleri*
Subaru Teleskopu da dahil olmak üzere, dünyadaki en âlâ teleskoplardan toplanan müşahedeleri bir ortaya getiren bir data tabanı kullanan milletlerarası bir gökbilim takımı, şimdi çocukluk çağındaki Evren’de ölmekte olan galaksilerin etkin muhteşem kütleli kara deliklerinden yayılan sinyalleri tespit etti. Bu tıp faal üstün kütleli kara deliklerin ortaya çıkışı, konut sahibi galaksilerde gerçekleşen değişimlerle kontaklı ve bir kara deliğin, konut sahibi galaksinin evrim sürecinde büyük ölçekli tesirleri olabileceğini düşündürüyor.
HARİKA KÜTLELİ KARA DELİK TESİRİ
Yaşadığımız Samanyolu Galaksisi, oluşum kademesindeki yıldızlar da dahil olmak üzere, farklı yaşlardan yıldızları içerir. Buna rağmen, ‘eliptik galaksiler’ ismiyle bilinen öteki kimi galaksilerde yıldızların tamamı yaşlıdır ve yaklaşık olarak benzeri yaşlardadırlar. Bu durum, şimdi hayatlarının başlarındayken, eliptik galaksilerin birden teğe duran üretken bir yıldız oluşumu devri geçirdiğini gösterir. Yıldız oluşumunun neden birtakım galaksilerde dururken başkalarında durmadığı tam olarak bilinmiyor. İhtimallerden biri, harika kütleli bir kara deliğin birtakım galaksilerde bulunan gazı dağıtması ve yıldız oluşumuna elverişli olmayan bir ortam yaratması olabilir.
Gökbilimciler, bu teoriyi sınamak hedefiyle uzak galaksilere bakarlar. Sonlu suratı sebebiyle, ışığın uzay boşluğundan geçmesi vakit alır. On milyar ışık yılı uzaklıktaki bir gökcisminden gözümüze ulaşan ışık, Dünya’ya varmak için 10 milyar yıl boyunca seyahat yapmak zorunda kalır. Bundan dolayı, şu anda gördüğümüz ışık, aslında bize 10 milyar yıl evvel o galaksiden ayrıldığı periyotta galaksinin nasıl göründüğünü gösteriyor. Elhasıl, uzaktaki galaksilere bakmak, vakitte geriye bakmaya misal. Bununla birlikte, ortadaki aralık tıpkı vakitte uzak galaksilerin daha sönük görünmesi manasına gelir ve bu durum üzerlerinde inceleme yapmayı güçleştirir.
12.5 MİLYAR YIL GERİYE BAKTILAR
Japonya’da bulunan Sokendai Ünversitesi’nde misyonunu sürdüren Kei Ito öncülüğündeki milletlerarası bir grup, bu zahmetlerin üstesinden gelmek maksadıyla bize 9.5 ilâ12.5 milyar ışık yılı aralıktaki galaksileri incelemek için Kozmik Evrim Araştırması’nı (COSMOS) kullandı. COSMOS, Atacama Büyük Milimetre / Milimetre altı Dizisi (ALMA) ve Subaru Teleskobu dahil olmak üzere, dünyanın en gelişmiş teleskopları tarafından toplanan bilgileri bir ortaya getiriyor. COSMOS, radyo dalgaları, kızılötesi ışık, görünür ışık ve x-ışını bilgilerini bünyesinde barındırıyor.
Grup birinci kademede iki galaksi kümesini belirlemek için optik ve kızılötesi bilgileri kullandı: Bunlar, süreğen yıldız oluşumuna sahip olanlar ve yıldız oluşumunun artık durduğu yerlerdi. X-ışını ve radyo dalgası datalarında saptanan sinyal-gürültü oranı, galaksilerin tek tek belirlenmesi için gereğince güçlü değildi. Durum böyleyken, araştırma grubu ‘ortalama’ galaksilerin daha yüksek sinyal-gürültü oranı imgelerini yaratmak hedefiyle farklı galaksilerin bilgilerini bir ortaya getirdi. Takım, ortalama imgelerde, yıldız oluşumu gerçekleşmeyen galaksiler bazında hem x-ışını hem de radyo dalgası emisyonlarını (yayılımlarını) teyit etti. Bu, 10 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunan uzak galaksiler kelam konusu olduğunda, bu cins emisyonların tespit edildiği birinci andı. Bunun yanı sıra, ulaştıkları sonuçlar, x-ışını ve radyo emisyonlarının, yalnızca galakside bulunan yıldızlar aracılığıyla izah edilemeyecek seviyede güçlü olduğunu ve faal bir üstün kütleli kara deliğin varlığına işaret ettiğini ortaya koyuyor. Yıldız oluşumunun sürdüğü galaksilerde ise kara delik faaliyeti sinyali daha zayıf.
Bu sonuçlar, ilkel Evren’de yıldız oluşumunda apansız gelen bir sonun, harika kütleli kara delik aktivitesindeki artışla ilişkili olduğunu gözler önüne seriyor. Bu irtibatın detaylarını belirlemek için daha fazla araştırmaya gereksinim var.
*National Institutes of Natural Sciences, (Ulusal Tabiat Bilimleri Enstitüsü) beş üye enstitüden oluşan üniversiteler ortası bir araştırma enstitüsüdür. iştirakçiler, Ulusal Astronomi Gözlemevi, Ulusal Füzyon Bilimi Enstitüsü, Ulusal Temel Biyoloji Enstitüsü, Ulusal Fizyolojik Bilimler Enstitüsü ve Moleküler Bilimler Enstitüsü’nden oluşur.
Yazının yepyenisi Science Daily sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)