İZMİR – Dokuz Eylül Üniversitesi Hoş Sanatlar Fakültesi Temel Eğitim Kısmı’nda misyon yapan Prof. Dr. Mehmet Koştumoğlu’nun 2000 yılında tamamladığı doktora tezinde 10 farklı kaynaktan intihal yaptığı tez edildi.
Bilim ve sanat insanlarından konseyi bir küme, intihali tüm detayları ile belgeleyen bir rapor hazırlayarak, yapıtlarından intihal yapılan müelliflere yolladı. Ayrıyeten inceleme sonucunu içeren İntihal Belgesi’ni YÖK Denetleme Heyeti Hukuk Müşavirliği ve YÖK Hukuk Müşavirliği’ne gönderdi.
Gerek anlatım lisanı, gerekse atıf/referans gösterme biçimlerindeki tutarsızlıklar ve yanılma maksatlı aksiyonlar nedeniyle tespit ettiklerinin dışında daha birçok kaynağın tıpkı yordamla kullanıldığını öne süren intihal takımı, Koştumoğlu’nun tezinde yer verdiği birtakım alıntı kesitleri tespit ederek, bunları benzerlik olarak sıraladı. Mukayeseli sunulan görsellerde solda Mehmet Koştumoğlu’nun doktora tezinde “İntihal yapılan” metni içeren sayfalar, sağda intihal için kullanılan asıl kaynakların ilgili sayfalarının görselleri yer alıyor.
İntihal grubu, Koştumoğlu’nun doktora tezinde yaptığı incelemede “yüzde 50-70 oranında benzerlik” tespit ettiğini öne sürdü. Tezde birçok uzun alıntının çift tırnak içine alınmadan yahut alıntı yapılan muharririn ismi anılmadan direkt aktarıldığı ve metinlerin teze eklenme yoluyla intihal yapıldığı belirtildi. Ayrıyeten, Koştumoğlu’nun 2000 yılında teslim ettiği doktora tezinde, hem Fikir ve Sanat Yapıtları Kanunu kapsamında hem de 2547 Sayılı Yüksek Öğretim Kanunu’nun 53 üncü unsurunun 5 inci fıkrasının a bendine nazaran “Üniversite öğretim mesleğinden çıkarma” cezasını gerektiren dört intihal biçimi tespit edildiği söz edildi.
‘TEZİN BÜYÜK KISMI İNTİHAL ÜRÜNÜ’
Kelam konusu doktora tezine ait, “sehven yapılmış” ya da “unutmuşum” üzere münasebetlerle açıklanamayacak biçimde “intihal ürünü” olduğunu gösteren doküman ve kanıtlar sunduğunu söz eden takım, intihal yapılan kısımları en fazla aşırma yapılan kaynaktan, en aza hakikat sıraladı. Raporda, “Bu kadar örnek kâfi olduğu için burada yer verilmemekle birlikte öteki kaynaklardan da intihal yapıldığı tespit edilmiştir. Çalışmada, intihalin boyutlarını göstermeye ve ispatlamaya yetecek 10 ana kaynak ve kaynakça gösterilmiştir. Etik İnceleme Kurulu tarafından titizlikle incelenmesi sonucunda diğer kaynaklardan da misal biçimde yararlanıldığı ve tezin büyük bir kısmının (tahminimizce yüzde 50-70) intihal eseri olduğunun tespit edilebileceği gerçeği göz önünde bulundurulmalıdır” denildi.
Son olarak; kuruluş emellerinin üniversite ve yazın dünyasının temel prensiplerini korumak, savunmak ve diğerlerinin emeklerini çalarak haksız unvan, makam ve gelir elde edenleri tespit etmek ve raporlandırarak hak kaybına uğrayanları bilgilendirmek olduğunu belirten intihal takımı, hiçbir şahsi kar ve beklenti gütmediklerini vurguladı.
Yapıtlarından intihal yapılan müelliflerden Mustafa Arslantunalı, Özer Kanburoğlu ve Bülent Erutku mevzuyu Gazete Duvar’a kıymetlendirdi. İntihal yapmakla suçlanan Prof. Dr. Mehmet Koştumoğlu ise savcılığa kabahat duyurusunda bulunacağını söyleyerek argümanları, “karalama kampanyası” olarak kıymetlendirdi.
‘KİTAP YAYINLANDIKTAN 7-8 YIL SONRA ÇALMAK MAKUL DEĞİL’
“İntihali ispatıyla görünce hakkımın yendiğini filan hissetmiş değilim” diyen Mustafa Arslantunalı şunları söyledi:
“İskender Savaşır’la bizim kitabımız 1992 yılında çıkmış, bu tez ise 2000 yılına ilişkin. O kitap aslında 1990’ların başında, o vakit için yazılmış eğitici bir bilgisayar kitabıydı. Çoktan unutmuş, yeni baskısı için tekrar yazmaya bile girişmemiştik. Düşünün, içinde internet bile yok – zira o sırada daha internet ortada yoktu! Bu alandaki bir kitaptan, yayınlandıktan 7-8 yıl sonra çalmak pek makul bir şey değil. Zira çok süratli eskiyor teknolojiye ait bahisler. Olağan burada hedef birtakım akademik unvanlara erişmek, çalıntı kitabın şimdiki olması değil. O da başka problem.”
‘DÜPEDÜZ HIRSIZLIK’
“Kendine mal etme” manasına gelen intihali, “yumuşatılmış” bir söz olarak nitelendiren Arslantunalı, şunları kaydetti:
“Bence diğerinin yazdıklarını kaynak belirtmeden alıp kullanmanın ismi düpedüz hırsızlıktır. Yani bunun ismi alıntı değil, çalıntıdır. Maalesef günümüzdeki kültürel atmosfer internetin kopyala-yapıştır yoluna dayanıyor, kimse rastgele bir alıntısı için kolay kolay kaynak göstermiyor. Çocuklara okullarda “internette araştırın” diyorlar, rastgele bir siteden bilgileri copy-paste yapılmasına da onay veriyorlar. İnternet bu türlü bir yer oldu, herkes her şeyi kopyalayıp yapıştırıyor. Hiç kimse bundan çekinmiyor. Lakin asıl tuhaf olan bunun akademiye bu kadar yayılması ve olağan karşılanmasıdır.”
‘İNTİHALİN AYIP KARŞILANMAMASININ KENDİSİ AYIP’
Koştumoğlu örneğinde hırsızlığın çok açık olduğunu vurgulayan Arslantunalı, akademik dünyada daha aktif kontrol düzenekleri kurulması gerektiğini tabir ederek şu yorumu paylaştı:
“Akademik meslek hiç yapmadım, ancak herkes bilir ki akademik dünyada hangi alıntıyı nereden aldığınız çok kıymetli. Yalnızca dürüstlük, akademik namus açısından değil: Her akademik metin, başkalarına referans verir, bu referanslar tıpkı vakitte akademik metnin bağlamını ve tarihini oluştururlar. Bilim kolektif bir iştir, yardımlaşırken, birbirinin çalışmalarını kullanırken o çalışmanın hakkını vermek kuraldır. Bunun aksi, öbür birinin emeğini çalmaktır. İntihal denen şeyin hırsızlık olarak görülmemesinin, yüz kızartıcı kabahat olarak nitelenmemesinin, ayıp karşılanmamasının kendisi büyük bir ayıp. Yoksa bu kadar yaygın olmazdı hırsızlık. Onun için bu soruları temel olarak akademisyenlere sormalı.”
‘TÜRKİYE BİR AKADEMİK İNTİHAL CENNETİ’
Arslantunalı son olarak şunları söyledi:
“Şunu da unutmamalı: İnternet sayesinde çalmak ya da copy-paste kolaysa, intihalleri yakalamak da artık çok kolay. Salt bu iş için yazılmış yazılımlar var ve bu yazılımların veritabanında binlerce metin bulunuyor. Uzmanlara bakılırsa Türkiye bir akademik intihal cenneti; bence yakalanma riskinin büyüklüğüne karşın bu işe girişenlerin çokluğu cennet (cehennem?) vatanımızın en esaslı geleneklerinden biri sayesindedir: Cezasızlık.”
‘BU FORMDA BİR ALINTILAMA DİREKT İNTİHALE GİRER’
Mustafa Koştumoğlu’nun yaptığı intihal ile ilgili kendisine de mail geldiğini söz eden Prof. Dr. Özer Kanburoğlu da bu mevzuda karar vericinin ilgili merciler olması gerektiğini belirtti.
“Bir akademisyen olarak benim en değerli namusum alıntılama yapmış olduğum kaynağımı kitabımda, makalemde ya da bildirimde kaynakça kısmında göstermektir. Hatta karşı taraf benden hangi tarzda göstermemi istiyorsa o halde hazırlamaktır. Elbette yanılgılar da olabilir. 400 sayfalık bir makalede bir-iki tane kaçırabilirsiniz. Alıntılamayı göstermediğinizden dolayı ‘hatam var’ dersiniz, özür dilersiniz. Bu affedilir, güzel görülür bir şeydir. Bunların hepsi doğaldır fakat bu formda bir alıntılamanın gösterilmemesi direkt intihale girer. O tezde bir iki tane değil, çok sayıda aşırma var. Münasebetiyle niyete bakılmalı. Ve bu biçimde bir atlama niyet değil, berbat niyettir.”
‘KASITLI YAPILDIĞINI DÜŞÜNMÜYORUM’
Bahisle ilgili görüştüğümüz Dr. Bülent Erutku da tezin yazıldığı tarihte alıntılama oranına bakılmadığına dikkat çekerek, “Bu durum günümüzde var. Güler hocayla yazdığımız kitaptan yapılan referans hem dipnotta hem de kaynakçada gösterilmiş. Bugünün referans gösterme kurallarıyla bakmamak gerekir. Kasıtlı yapıldığını düşünmüyorum, sonuçta kaynakçada belirtilmiş. En nihayetinde sürece de bakmak lazım” yorumunu yaptı.
‘YAPTIĞIM İŞE GÜVENİYORUM’
İntihal tezlerini reddeden Prof. Dr. Mehmet Koştumoğlu ise, “61 yaşımda birinci sefer avukatım oldu ve siber kabahatler için savcılığa kabahat duyurusunda bulunacağız. Zira bu kişi ya da bireylere lakin mail takibi yaparak ulaşabilecek ve ceza davası açacağım” dedi. Koştumoğlu, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“21 yıl sonra tezimin alınıp incelenmesini bir arka niyet olarak görüyorum. Bu kimliğini gizleyen bireylerin yapmış olduğu bir karalama kampanyasıdır. Korkakça bir atak var. Bana olan kin ve nefretlerini bu biçimde kusuyorlar. İtibarsızlaştırmaktan diğer bir şey değil. Bu mevzuda çok rahatım ve yaptığım işe de güveniyorum. O günün şartlarına nazaran tez yazım kurallarına uygun bir formda yaptım”
Mehmet Koştumoğlu kimdir?
1987 yılında Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü’nden mezun olan Koştumoğlu, 1991 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Hoş Sanatlar Fakültesi’ne öğretim vazifelisi olarak atandı. Yüksek lisansını “Türk Fotoğrafında İzlenimci Etkiler” (1993) başlıklı tezi ile tamamlayan Koştumoğlu, Dokuz Eylül Üniversitesi Toplumsal Bilimler Enstitüsü Sinema-TV Anasanat Kolu programından “Sayısal Fotoğraf ve Sanatsal Yaratıcılık” (2000) başlıklı doktora tezi ile mezun oldu. Doktora tezinin heyet tarafından “Başarılı” olarak kabul edilmesinin akabinde tıpkı yıl Yardımcı Doçent oldu. 2003 yılında kurulan Temel Eğitim Bölümü’ne, Kısım Lideri olarak atanan Koştumoğlu hala bu misyonunu sürdürüyor.
