Bir ülke; ismi yok, coğrafik pozisyonu bilinmeyen. Bu ülkede isimsiz bir kente bağlı bir kasaba. Kasabanın meskenlerinde, daima pak ve hazır tutulan bir oda… Hane halkının gün içinde neredeyse hiç girip çıkmadığı bu oda, sırf bir kişi için bekletiliyor: “Başkan.”
Kasaba konutlarından birindeki Başkan’ın odasını anlatansa bir çocuk. Onun gözünden Başkan’ın ve odasının, kendi ailesinin, kardeşlerinin ve olup bitenin bir tasviri kelam konusu Ricardo Romero’nun romanında.
VARLIĞI UNUTULAN ODA
Meskende Başkan’a ayrılan oda, gerektiği kadar ve gereğince düşünülüyor ailenin öteki bireyleri tarafından lakin anlatıcının buraya özel bir ilgisi var. Meskenin içindeyken ve dışarıdan buraya bakarken fikirlere dalıyor. Öbür bir deyişle göz önünde gizlenen bir yeri izlerken zihnini ve hayal gücünü çalıştırıyor, tasvirler yapıyor, hatırlıyor.
Vaktinin değerli bir kısmını, ailesinin “çatı katı”, kendisinin ise tavan arası” dediği yerde geçiren anlatıcı çocuk, konutun tamamını betimledikten sonra, ön cephede bulunan ve bahçeye bakan Başkan’ın odasına geliyor: Oda sürekli pak ve “sahibinin” kullanımına hazır vaziyette: “Bodrum katları yasaklanmadan çok evvel bile Lider için odalar inşa ediliyormuş. Bütün konutlarda var. En azından düzgün konutlarda. Kent merkezindeki apartmanlarda yok. Olmadığı için de ayrıcalıklarını kaybediyorlar. Bu ayrıcalıkların ne olduğunu tam bilmiyorum, annemizle babamız bilir mi, onu da bilmiyorum ancak var olduklarına kimsenin kuşkusu yok. Mahallemizdeki her meskende Başkan’ın bir odası var. Gerçi Lider bizi hiç ziyaret etmedi. Onu bekliyor sayılmayız zira aslında çoğunlukla odanın orada olduğunu unutuyoruz. Çoğunlukla unutuyoruz.”
Unutulsa da orada duran odanın “sahibi” Başkan’ı hakikat düzgün tanıyan yok. Ziyaret ettiği bireyler ve yerler hakkında tevatürler üretiliyor. Anlatıcı, hem dedikodulara hem de “geceleri değiştiğini” ve “nüfusunun gündüzden daha fazla olduğunu” söylediği konutuna baş yoruyor.
Başkan’ın odasının, meskenin inşa edildiği günlere kadar uzanan bir geçmişi var. O tarihten bu yana odaya mobilyalar ve çeşitli eşyalar dolduruluyor. Anlatıcının bir dileği da odayı en sade yani başlangıçtaki hâliyle görmek. Bunun için hem gözlerini hem de zihnini çalıştırıyor.
Başkan’ın odası, anlatıcının zihnini duvarların birbirine değdiği bir labirente ya da tanımayıp âdeta kör üzere dolaştığı bir öteki meskene dönüştürüyor. Münasebetiyle bir bulanıklıktan yahut zihin sisinden mustarip hâle geliyor. Nerede olduğunu şaşırıyor, kaybettiklerini hatırlıyor, sesler işitiyor, “anıların resen gelip gittiğini” hissediyor.
“Bıkkınca gülümseyen” Başkan’ın ziyaret ihtimali farklı, “ziyaretleri” başka bir fasıl. Tıpkı anlatıcının hayalleri ile gerçekler ortasındaki ayrıma benziyor bu. Bir de Başkan’ın bakışları sorunu var: “Başkan’ın bakışı, âlâ kalpli bir adamın bakışı mıydı, yoksa makûs kalpli bir adamın mı? Yalnızca bu seçenekler vardı. O gözlerde, Başkan’ın bakışında bu ikisinden öbür seçenek yoktu.”
SORULAR, CEVAPLAR VE YENİ SORULAR
Anlatıcı, hem Başkan’ın odasındayken hem de odanın dışındayken anılarla ve hayallerle bir ortada. Başkan’ın odası âdeta bir anılar denizi. Anlatıcı bu denize daldığında odanın ayrılmaz bir modülü hâline geliyor, insani olan her şeye hasret duymaya başlıyor ve onun, başından beri okuru bu hasretlerin içine çektiğini; orada kaybolduğunu, okuru da kaybettiğini fark ediyoruz.
Sonunda oda, anılar, ölmüşlerin ruhları, fotoğraflar, konuşmalar, suskunluklar ve Başkan’ın silueti kalıyor.
Romanda, Romero’nun okura açtığı kapılar dikkat çekiyor. Metinde, “Başkan kim?” sorusu zihinleri kurcalıyor. Sorunun karşılığı ise öbür sorular: Lider, gerçeküstü mü, yoksa her yerde rastlayabileceğiniz, size dokunan ve sizin de ona dokunabileceğiniz biri mi?
Pekala, Başkan’a ayrılmış odanın tılsımı ne? Meskenin (evlerin) sıradan bir kesimi mı, yoksa her yanında anılar bulunan, aileler için kutsal ve çok özel anların sonsuza dek yaşatıldığı bir yer mı?
Romero’nun farklı okuma ve çağrışımlara açık bu kitabı, zihni zorlayan sorularla ve onlara verilebilecek türlü karşılıklarla genişleyen, anlatıcının ve okurun içinde gezindiği labirent hâlini alan bir metin. Romanın en değerli esprisi de bu aslında.