Artan gaz fiyatları kömüre talebi artırdı Elektrik üretiminde kömürün payının büyümesi ise küresel karbon emisyonunu Alanya travesti artıracak Bu da iklim krizine karşı mücadeleyi sekteye uğratacak
HAZIRLAYAN OĞUZ TÜRKYILMAZ
Küresel enerji krizi fosil yakıt tekellerine yaradı Yüksek gaz fiyatları nedeniyle Avrupa Çin ve Uzakdoğu da elektrik üretiminde Alanya travestileri gazdan kömüre geçiş hızlandı Kömürden elektrik üretimi haziran eylül arasında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 15 arttı Dünyanın en büyük enerji tüketicisi konumundaki Çin kış dönemine girerken elektrik tedarikini Travesti Alanya sürdürülebilir kılmak için kömür üretimi ve ithalatının artırılmasına yönelik karar aldı Hindistan da ise beklenmedik bir hızla yükselen talep karşısında santrallardeki kömür rezervleri dibe vurdu Bu durum beraberinde pek çok sorunu getirdi Elektrik üretiminde kömürün payının büyümesinin küresel karbon emisyonlarındaki artışı hızlandırabileceği öngörülüyor
İskoçya’nın Glasgow kentinde 31 Ekim 12 Kasım tarihlerinde düzenlenecek ve yaklaşık 200 ülkenin lider ve temsilcilerinin katılımının beklendiği Birleşmiş Milletler BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 26 Taraflar Konferansı COP26 öncesi arz kısıtları nedeniyle fosil yakıt kullanımında yaşanan artış iklim kriziyle mücadele için atılan adımları gölgeliyor
DÜŞECEK ARZ FİYATI KATLAYACAK
Uzun yılardır kömür sektöründe çalışan dünyada ve ülkemizde kömür sektöründeki gelişmeleri yakından izleyen Dr Nejat Tamzok şu değerlendirmeyi yaptı
Son dönemde uluslararası piyasalardaki kömür fiyatları akıl almaz bir hızla yükseldi Avustralya buhar kömürü Newcastle için bir yıl önce tonu 50 dolarlar seviyesinde olan fiyatla bir ara 270 dolarları gördü Neredeyse bir yılda yüzde 450 oranında bir artıştan bahsediyoruz Kömürde böyle bir fiyat hareketi daha önce hiç görülmedi
Kömür fiyatları küresel elektrik talebinin salgın nedeniyle daraldığı geçtiğimiz yılın ortalarında neredeyse son 15 yılın en düşük noktasına kadar gerilemişti Salgın nedeniyle uygulanan kapanmaların hafiflemesiyle birlikte özellikle Asya dan gelen talep nedeniyle hızla yükseldi ve son yılların en yüksek seviyelerini gördü Elektrik talebinin 2021 ve 2022 yıllarında da hızlı büyümeye devam etmesinin beklendiği dikkate alındığında fiyatların bir süre daha yüksek seyredeceği öngörülebilir Diğer taraftan küresel gaz fiyatlarındaki artış Çin deki buhar kömürü üretiminde aksamalar gibi faktörler de bu eğilimi desteklemekte
Ülkemizdeki ithal kömür yakıtlı santrallar ve genel enerji dengesi açısından fiyatların orta ve uzun vadedeki yönü çok daha önemlidir Bu noktada ise küresel kömür arzı belirleyici olacaktır
Arz tarafında şiddeti giderek artan pek çok engel bulunmaktadır Başta Çin ve Hindistan olmak üzere küresel kömür talebinin geleceği konusundaki belirsizlikler daha düşük maliyetlerle üretilebilecek kömür yataklarının giderek azalması küresel ısınma olgusunun tetiklediği iklim politikaları yenilenebilir kaynakların yükselişi enerji depolama teknolojilerindeki gelişmeler gibi pek çok parametre nedeniyle finans kuruluşları kömür madenciliği ve kömürlü santral finansmanından çekilmekte ihracatçı ülkeler yatırımlarını yavaşlatmakta pek çok uluslararası şirket kömür üretiminden vazgeçmektedir Öte yandan hızla yaygınlaşan karbon fiyatlandırma mekanizmalarının ve karbon vergilerinin kömür yatırımlarından kaçışı daha da hızlandıracağı açıktır Dolayısıyla önümüzdeki yıllarda küresel kömür arzının talepten hızlı düşmesiyle fiyatların daha da yukarılara doğru hareket etmesi yüksek bir olasılıktır Bu durum ithal kömür yakan santrallerin önündeki en önemli riski oluşturmaktadır
FOSİL YAKITLARA BAĞIMLI DÜNYA VE ÇİN
2010 2020 döneminde dünya birincil enerji tüketimi yüzde 10 1 oranında arttı Bu dönemde ABD ve Avrupa nın enerji tüketimi azalırken Çin in tüketimi yüzde 39 5 oranında arttı 3 474 3 milyon TEP ile dünya enerji tüketiminin dörtte birinden fazlası yüzde 26 7 Çin de gerçekleşti 2020 de dünya birincil enerji arzında yüzde 31 1 payla petrol ilk sırada yer alırken petrolü kömür yüzde 27 2 ve doğalgaz yüzde 24 7 paylarla izledi
Bugün fiyatlarının neden yükseldiğini tartıştığımız fosil yakıtlar dünya enerji arzının yüzde 83 1 ini karşılıyor Dünyanın en çok enerji tüketen Çin de ise rakamlar yüzde 84 3 ü buluyor
Çin Halk Cumhuriyeti nin enerji tüketiminde ilk sırada yüzde 56 6 lık gibi çok yüksek bir paya sahip olan ve 2020 üretimi 3 902 milyon tona ulaşan kömür geliyor Dünya kömür üretiminin yarısının yapıldığı Çin de her yıl on binlerce MW kurulu güçte kömür yakıtlı santral inşa edilmekteydi 2020 de elektrik üretiminin yüzde 52 2 si kömüre dayanmaktaydı
AB kökenli Yeşil Dönüşüm fosil yakıtlı santrallardan uzaklaşma sınırlarda karbon vergisi vb gelişmeler ve iklim krizine karşı mücadelede Donald Trump döneminde ABD nin geri durması bu alanda Çin in yeni adımlar atmasında etken oldu Çin iklim krizine karşı uluslararası mücadelede ön saflarda yer alırken ülke içinde karbon salımlarını azaltmaya yöneldi 2025 e kadar uygulanacak 14 Beş Yıllık Planda enerji yoğunluğunu düşürerek bir birim üretim için daha az enerji tüketmek ve karbon salımlarını yüzde 18 azaltmak hedefleri yer alıyor Bu kapsamda verimsiz küçük kömür madenlerinin kapatılması bazı santralların salımlarını azaltmak için üretimlerini kısmaları söz konusu oldu Yönetimin karbon salımlarını alarm veriyor diye tanımladığı eyaletlerde santralların üretimleri azaldı Kurak ve sıcak geçen bir yaz döneminde hidroelektrik ve rüzgar santralların da verimi düştü
Bu süreçte merkezi hükümete hoş görünmek isteyen bazı eyalet yönetimlerinin aldığı hatalı kararlarla devre dışı bırakılan santralların eksik üretimi nedeniyle bazı bölgelerde enerji yoğun çelik tekstil kimya plastik vb sanayi kuruluşlarının diğer bazı bölgelerde ise tüm sınai işletmelerin elektriğinin haftada iki üç gün kesildiği haberleri basına yansıdı Bazı küresel arz zincirlerinde de aksamalar oldu 3
İKLİM KRİZİ VE GLASGOW ZİRVESİ
İklim kriziyle ilgili yapılacak Glasgow Zirvesi öncesi spekülatif fiyat artışları ile fosil yakıt tekelleri ne mesaj veriyor
Geçtiğimiz yıl dünya ölçeğinde etkin olan pandemi dünya ölçeğinde enerji kaynaklarına olan talebi azalttı Oluşan arz fazlasıyla petrol fiyatları hızla düşerken doğalgaz fiyatları da gerilemekteydi Pandeminin yıkıcı etkilerinin bir derece azalması ve kısıtların kalkmasıyla sanayi hareketlenmiş ve fosil yakıtlara talep artmıştı
Ancak bu artış pazarda satış fiyatı 70 dolar olan buhar kömürünün fiyatının 3 5 4 kat artarak 250 280 dolar ton olmasını gaz fiyatlarının ise 5 10 kat artmasının gerekçesi olamazdı Fiyatların çok kısa sürede bu kadar hızla yükselişi bu yükselişten yararlananların yalnızca spekülatörler simsarlar vb olmadığı daha büyük güçler ve kurumlar olabileceğine işaret etmekteydi
ABD de de petrol ve gaz lobilerinin sözcüleri petrol ve gazın geri plana atıldığını sürekli değil kesintili kaynak olarak tanımladıkları ve güvenilmez buldukları güneş ve rüzgâra gereğinden fazla destek ve ağırlık verildiğini iddia etmekteydi Geçtiğimiz yıllarda artan yerli üretimle ABD dünya doğalgaz üretiminde en ön sıralarda yer almaktaydı Çatlatma yöntemiyle gaz ve petrol üretimi için yatırım yapan ancak maliyetleri hızla artan yatırımcılar petrol fiyatlarının dibe vurduğu dönemde büyük zararlarla karşı karşıya kalmışlardı Bloomberg in bir çalışmasına göre çatlatmalı yöntemlerle petrol ve doğalgaz üreten şirketlerin yaptıkları harcamalar gelirlerinden 300 milyar dolar fazlaydı 4
Biden iş başına gelince aldığı ilk kararlardan biri Paris İklim Anlaşmasına geri dönmek oldu Açıklanan emisyonları 2030 a kadar 2005 deki düzeyin 50 altına düşürmek 2050 de ise karbon salımlarını sıfırlamak 2035 e kadar elektrik üretimini tamamen yenilenebilir kaynaklara dayandırmak gibi hedeflere nasıl ulaşılabileceği ise merak konusu Bu iddialı hedeflere ulaşmak için yapılması gereken bazı yasal düzenlemelerin Senatodaki oylamalardaki eşitlik ancak Senato Başkanının da katılması halinde Demokrat Parti lehine dönebildiği için Senatodan geçmesi kolay olmayacak
Joe Biden ın enerjide dönüşüm programı iklim kriziyle doğrudan mücadele yerine esas olarak bir bölümü sosyal boyutu da olan altyapı yenileme yatırımlarına kamu kaynakları ile hızlandırmayı öngörüyor Program fosil yakıtlı santrallar hidrolik çatlatma yoluyla petrol ve gaz çıkarılması vb faaliyetlerin durdurulması kömür santrallarının hızla devre dışı bırakılması vb somut hedefler içermiyor Tersine karbon emisyonları ile ilgili olarak kullanılan sıfır emisyon nötr karbon gibi sorunlu terimler fosil yakıt temelli faaliyetlerin sürmesini ancak salımların tutularak yer altında depolanması gibi yöntemleri öngörüyor Karbon salımlarını tutma ve yer altına depolama çalışmaları ilave bir enerji ihtiyacı doğuracağı gibi yer altı sularına karışma çatlaklar yer sarsıntıları vb nedeniyle yüzeye çıkma riskleri de içeriyor
ABD de petrol ve gaz şirketleri fosil yakıt tüketiminin denetlenmesi ve sınırlanmasına yönelik attığı ürkek adımlardan bile geri durması için Biden yönetimine yoğun baskı uyguluyorlar
3 Jun Du The Conversation 8 10 2021 China energy crisis shows how hard it will be net zero
4 De Smog Sharon Kely 6 10 2021 Price Spikes Puncture Fracking s Promise to Kep Natural Gas Prices Low
