Emily Conover
Bilim insanları, şu ana dek kaydedilen en eski, en uzak galaksilerin etrafında bulunan karanlık maddeyi haritaladılar.
Bir buçuk milyon galaksi, 12 milyar yıl evvel ya da Büyük Patlama’dan 2 milyar yıldan daha kısa bir müddet sonra, olduğu haliyle görülüyor. Bu galaksiler, kozmik mikrodalga art planını -Evren’in daha eski bir devrinde yayılan ışığı- Dünya’dan görüldüğü formda çarpıtıyorlar. Bilim insanlarının 5 Ağustos’ta Physical Review Letters isimli mecmuada aktardıkları üzere, ‘kütleçekimsel merceklenme’ diye isimlendirilen bu görsel bozulma, bu galaksilerin etrafındaki karanlık unsurun dağılımını gözler önüne seriyor.
EVRENİN BEBEKLİK DEVRİNE BİR BAKIŞ
Karanlık unsurun Evren’in tarihinin başlarında galaksilerin etrafında nasıl kümelendiğini anlamak, bilim beşerlerine bu gizemli unsurla irtibatlı daha fazla bilgi sağlayabilir. Ve bu mercekleme tekniği, gelecekte bilim insanlarının, hususun Evren’de nasıl bir ortaya geldiğine ait bir sırrı açığa çıkarmalarına da yardım edebilir.
Karanlık unsur, galaksileri çevreleyen, ne olduğu bilinmeyen büyük ölçülerdeki bir unsur çeşididir. Bilim insanları şu ana dek direkt doğruya karanlık maddeyi tespit edemedilerse de kozmos üzerinde yarattığı kütleçekimsel tesirleri gözlemleyebildiler. Bu tesirlerden biri kütleçekimsel mercektir: Işık bir galaksiden geçtiği vakit, kütlesi ışığı bir mercek üzere büker. Işığın ne kadar büküldüğü, sahip olduğu karanlık husus de dahil olmak üzere, galaksinin kütlesini ortaya koyar.
Japonya’da bulunan Nagoya Üniversitesi’nde kozmolog olan Hironao Miyatake, bu kadar uzak galaksilerin etrafındaki karanlık unsurun haritalandırılmasının güç bir iş olduğunu söz ediyor. Bunun sebebi, bilim insanlarının, mercek vazifesi gören galaksiden daha uzakta bulunan bir ışık kaynağına gereksinim duymaları. Tipik olarak, bilim insanları bu ışığın kaynağı olarak daha uzak galaksileri kullanıyorlar. Ne var ki, uzayın derinliklerine bakarken, bu galaksilere rastlamak pek kolay değil.
DAĞILIM BEKLENDİĞİ ÜZERE ÇIKTI
Miyatake ve meslektaşları, bunun yerine, Evren’de ortaya çıkan en eski ışık olan kozmik mikrodalga art plana yöneldiler. Araştırma takımı, Hawaii’de bulunan Subaru Teleskobu aracılığıyla gözlemlenen pek çok uzak galaksinin yanı sıra Planck uydusundan alınan kozmik mikrodalga art plan merceklenmesine dair ölçümleri kullandı. Miyatake, “Kütleçekimsel merceklenme tesiri çok derece küçük, bundan ötürü birçok mercek galaksisine muhtaçlığımız var” diyor. Araştırmacılar, karanlık hususun galaksilerin etrafındaki dağılımının da beklendikleri üzere olduğunu belirtiyorlar.
Araştırmacılar bunun yanı sıra, unsurun kozmosta ne kadar “kümelenmiş” olduğunun bir ölçüsü olan ‘sigma-8’ diye anılan bir ölçüsü da iddia ettiler. Bilim insanları, yıllar boyunca, sigma-8’e ait farklı ölçümlerin birbiriyle uyuşmadığına dair ipuçları buldular. Bu, bilim insanlarının Cihan teorilerine ait bir şeylerin yanlış olduğunu gösteren bir ipucu olabilir. Yeniden de deliller kesin değil.
Araştırmaya dahil olmayan ve Stanford Üniversitesi’nde kozmolog olarak misyonunu sürdüren Risa Wechsler, “Şu anda kozmoloji alanınki en ilgi cazibeli problemlerden biri, bu tansiyonun gerçek olup olmadığı” diyor. “Bahsi geçen, bunu aydınlatmaya yardımcı olacak tekniklerden birinin nitekim hoş bir örneği.”
Sigma-8’i oluşan birinci ve en uzak galaksileri kullanarak ölçmek, olan biteni açığa çıkarmaya yardım edebilir. Araştırmaya dahil olmayan ve Almanya’nın Bochum kentindeki Ruhr Üniversitesi’nde kozmolog olan Hendrik Hildebrandt, “Bu ölçüsü, yani sigma-8’i mümkün olduğu kadar çok perspektiften ölçmek istiyoruz” diyor.
Eğer Evren’in farklı devirlerinden elde edilen iddialar birbiriyle uyuşmuyorsa, bu durum fizikçilerin kozmosu daha hakikat açıklayabilen yeni bir teori oluşturmasına yardımcı olabilir. Sigma-8’e dair yeni ölçüm bu tartışmaya nokta koyacak derecede kesin olmasa bile, Şili’deki Rubin Gözlemevi üzere gelecekte kullanıma girecek projeler, bu varsayımı daha âlâ hale getirebilir.
Kaynak: Science News
Çeviren: Tarkan Tufan