Türkiye’de yaşayan Kürd toplumunu ikiye ayırıyorum: bölgesinde yaşayan Kürdler ve bölgesinde yaşamayanlar. Türk toplumu bölgesinde yaşasa da, yaşamasa da Kürd toplumunu tanımıyor, tanımak için uğraş göstermiyor.
Günümüz dünyasının çağdaş idaresi ya da yaşantısı çokuluslulukla ilgilenmiyor, artık çok kültürlülüğü önemsiyor. Farklı ulusları değil, farklı kültürleri bir ortaya getirmeye çalışan devletlerin, üniversitelerin, araştırma guruplarının, şirketlerin bir bildiği var. Çokkültürlülük çokulusluluğu aşıyor zira birebir ulus içinde farklı kültürler de hayatını sürdürüyor. Bu ömür açık, şeffaf değilse, hayat içine hayat gizlenmiş demektir. Üstelik, Türkiye’de kültürel farklılık sergileyen Türkler de var.
Aynı millete de tabi olsanız, farklı milliyetten de olsanız baskıcı idareler için değerli olan size işaret edilen yerinizi bilip bilmediğiniz; kurgulanarak inşa edilmiş kimliğe tehdit olup olmadığınız. Bu noktada, bu yere itiraz etmek gerekiyor.
Türkiye’de dehşete ve dehşet salmaya dayalı eğitim okulda ve okul dışında sürüyor. Sistemin okulda ve okul dışında kurguladığı kimlikle şekillenmiş, bütünleşmiş milyonlarca ‘sivil, demokratik’ aile var ve okullar büsbütün kapalı bile olsa bu kimlik kendini devam ettirecek motivasyona ve donanıma sahip.
Kürdlerin lisanı, kültürü, tarihi ile farklı bir toplum olduğunu rastgele bir ideolojiden bağımsızca, araçsallaştırmadan seçmenlerine anlatmak da önceliklerinden biri olan Türk siyasi partisi var mı? Bunun için kurulmuş sivil toplum kuruluşu var mı? Bunu öğrenci ve ebeveynlere anlatmaya çalışan sendika ve meslek örgütü var mı? Bunu cemaatine anlatmaya çalışan dini kümeleri, din insanları var mı? Buna odaklanmış aktivistler var mı?
Türk toplumu, bölgesi dışında yani Türk toplumu içinde yaşayan Kürd toplumunu tanımıyor. Kürdler de çoğunlukla Türk toplumu kendisini nasıl görmek, bilmek ve neleri duymak istiyorsa o denli davranan, istenilen kalıba sığmış bireylerden oluşuyor. Her iki toplum da farklı nedenlerle de olsa ikiyüzlü, birbirine yabancı bir hayat sürüyor. Bakış, duruş ve sözlerle zorbalık, üsttencilik üzere uygar canilik örnekleri değerli ve daima elbette.
Kendi içine bu biçimde sığdırdığı, kalıpladığı Kürd toplumunun bölgesinde yaşayan kısmını ise hiç tanımıyor diyebilirim. Bölgesinde yaşayan bir Kürd, bölgesi dışına süreksiz olarak çıktığında nasıl davranması gerektiğini, nasıl düşünmesi ve konuşması gerektiğini süratle öğrenir. Dikkat etmediğinde karşılaşacağı hassasiyeti öfkeli kalabalıklar öğretir.
Bölgesinde yaşayan bir Kürd olarak Türk toplumunun beni tanımadığını ve olduğum gibiliğime hürmet göstermediğini, benimsemediğini fark etmiyorum, bu beni meşgul etmiyor zira o denli bir içerikte bir yaşantımız yok ve etrafımda hassasiyetine dokunulmuş öfkeli kalabalıklar belirmiyor. Bu açıdan izafi de olsa özgür hissediyorum ve bu durumlarda kullandığım bir kelam var: “(bölgede) hepimiz Kürdüz”
Ancak, bölgesi dışında yaşayan Kürdler artık süregelen kalıba sığmak zorunda değil. Bölgemize dönmeleri çok zayıf ihtimaldir. Artık onları yerleşik sayıyoruz ve asimile olmamaları ya da asimilasyonun birkaç kuşak gecikmesi için ikazlarda, tekliflerde bulunuyoruz. Öncelikle kendileri bölgesi dışındaki yerleşik hayatı kabullenmek ve bunun üzerine düşünmek zorundalar. Kendilerini tüm özellikleriyle Türk toplumuna tanıtmak ve kabullendirmek zorundalar. ‘Bize ne!’ derlerse ya da önerilen bu çalışmaları ciddiye almazlarsa şayet, baskın kimlik kendilerini olmasa bile çocuklarını asimile etme vaktine, yetkisine, kudretine ve araçlarına sahiptir. Buna direnebilmenin dermanı varlığını olduğu üzere ortaya koymak ve farklılığına hürmet ve alan açılmasını sağlamaktır. Bu türlü bir alan istemeyen Kürdün bölgesine geri dönmesini öneririm.
Kürd olmayanların kimi saygısızlığına Kürdlerin tepkisel savunma, içine kapanma yaklaşımı sorunu gidermemektedir. Kamplaşma, kutuplaşma devam etmektedir ve pozisyon, işleyiş nedeniyle bu gidişat Kürdlere fayda getirmemektedir. İçine kapanma yerine varlığını olması gerektiği üzere gün yüzüne çıkarıp hayattaki saygın yerini edinmesi gerekmektedir. Bunun usulleri ve lisanı saygıdeğerce olursa açılacak alan da saygıdeğer olacaktır.
Bölgesi dışında yaşayan Kürdler tarafından Kürd lisanını, kültürünü, tarihini tanıtıcı yazılar, görüntü içerikleri hazırlanabilir; mahallî idareler, valilikler ve kaymakamlıkların dayanağı ile bu gereçlerin tanıtımı ve dağıtımı yapılabilir. Okullardaki Kürd öğrenci, öğretmen ve ebeveyn varlığını açığa çıkaran, bu varlığı lisanı ve kültürü ile tanımlayan çalışmalar yapılabilir. STK, sendikalar, meslek odaları kendi çalışmalarını üyelerine ve topluma iletebilir. Kültür Bakanlığı mesela gelecek yılı Kürd yılı olarak belirleyip bölgesi dışında yaşayan Kürd toplumu ile içiçe yaşandığını ve bu toplumun farklılığını ortaya koyucu çalışmalar yapabilir. Kamusal her alanda Kürdce duyuru, ikaz ve anonslar başlayabilir.
Türk toplumu bunun birinci adımı olarak anadili Kürdce olmayan ortaokul öğrencilerinin seçmeli Kürdce dersini tercih etmesini önerebilirse, etkin kampanyalar düzenleyebilirse mevcut katı toplumsal kimliğin çokkültürlülük karşısında esnemesi sağlanabilir. Böylelikle artık Kürd toplumunun da inançta ve teminatta olduğu duygusu güçlenecek ve bölgesinde yaşayan Kürdlerin huzursuzluğu azalacaktır.
Önerilere yönelik periyodu ve şartları kıymetlendirerek, bunlar mümkün değil itirazları yaklaşık yüz yıldır yorulmadı, uslanmadı. Geri durmak ya da oburu ismine, oburunun gazabını dikkate alarak düşünmek bizi kısıtlar ve çekingenleştirir lakin kendimizi düşünebildiğimizi ve kendimiz için davranabildiğimizi öncelikle kendimiz kabullenmeliyiz.
Dünyanın birçok ülkesinde Kürdler Kürd olarak, Kürdlüğünün tüm tarihselliği, üretkenliği ve saygınlığı ile kabul görüyor. Birden fazla ülkede Kürdler belediye başkanlığı, milletvekilliği, bakanlık yapıyor hatta başbakanlık için ismi geçiyor. O ülkelerin Kürd olmayan vatandaşları Kürd adaylara itiraz etmiyor, endişelenmiyor, şüphelenmiyor zira o ülkelerde Kürdler açıkça her şeyiyle Kürd olarak yaşıyor. Türk toplumu da bölgesi dışında yaşayan Kürdlere Kürd olarak yaşama talihi verirse her iki toplum da kazanır. Bu sağlanabilirse, her iki toplum da bölgesinde yaşayan Kürdlerle daha sağlıklı, özgür ve bereketli münasebet kurabilir.
