Bejan Matur u doksanlı yıllarda Defter başta olmak üzere mecmualarda çıkan şiirleri ve akabinde gelen Ankara Escort Rüzgâr Dolu Konaklar la 1996 tanımıştık Daha sonra Tanrı Görmesin Harflerimi 1999 Ayın Büyüttüğü Oğullar 2002 Onun Çölünde 2002 İbrahim in Beni Terketmesi 2008 Son Dağ 2015 Aşk Olmayan üzere Sincan Escort kitaplarıyla çağdaş Türkçe şiirde iki binli yıllarda ismi ön plana çıkan isimlerden oldu Lakin şunu da belirtmek gerekir Matur un kitaplarının birden fazla iki binli yıllarda yayımlansa da şiirlerinin yapısı Etlik Escort lisanı sesi bu devirle hudutlu değildir
Şiirleri birçok lisana çevrilen Matur son kitabından beş yıl sonra okurla ışığın güneşin ve tozun şiirlerini bir ortaya getirdiği Dünya Hoştur Hâlâ yla buluştu Everest Yayınları’ndan çıkan Dünya Hoştur Hâlâ da otuz beş şiir yer alıyor Kapak deseni İnci Eviner e ilişkin kitapta Işık Güneş ve Toz başlıklı üç kısım bulunuyor Işık başlıklı birinci kısmın birinci şiiri kitapla birebir ismi taşıyor bu şiirden bir kısım okuyalım
dünya hoştur hâlâ
ve müzik doludur
büyük koroların tanrısallığı ile
böceklerin kolay serzenişi ortasında
sızlayan kalptir dünya
o sesleri duymuş olmak
cennet mi
o sonda kalmış olmak pekala
güzellikle gerçek ortasında
unutkan ve yabancı
büyüdüm evet
artık bunu bir veda sayabilirim
büyüdüm dikenlerin müziğiyle
cırcır böceğinin
yaz uğultusu karışan masalında
iğde kokuları
ve dorukların ortasında
gizlice büyüdüm
Ses başından itibaren Bejan Matur un şiirinde kurucu öğe olarak dikkati çeker Bunun hem kendisi tarafından hem de yayımlanan kitaplarıyla ilgili değerlendirmelerde lisana getirilen bir özellik olduğu biliniyor
Cevat Çapan Rüzgâr Dolu Konaklar ın art kapak yazısında Bejan Matur un dağ rüzgârlarının ürkütücü lakin arı soluğunu getiren şiirlerle dolu diyerek devam eder Yerini bulamamış bir göçün arayışı kervansaraylara uğramayan kervanların baharat kokulu hanların alacakaranlığında belirip kaybolan gölgelerin iç içe geçen imgeleri Lakin daha da kıymetlisi gerçeklerden masallara masallardan gerçeklere gidip gelen sevgi sürgünü göçebelerin tabiatın taşına toprağına sinen acılarını lisana getiren şiirler Düş gücünün mantığıyla Doğu nun karmaşık yaşantılarını lirik ve masalsı bir lisanla canlandıran bir imge ve ezgi zenginliği
Ancak onun sesinin çağdaş Türkçe şiirde örneğin Yahya Kemal in ya da Nâzım Hikmet in sesiyle rastgele bir yakınlığı yok Fakat Ahmed Arif in Cemal Süreya nın ya da Melih Cevdet Anday ın Turgut Uyar ın sesiyle de ilişkilendirilebilir üzere değil Öte yandan andığımız şairlerin seslerinin yüksek perdeden olsa da olmasa da nihayetinde erkek ve eril oluşu elbette kıymetli Lakin Gülten Akın ın sesiyle de Matur un şiirlerindeki sesin beklentinin bilakis vakit zaman temas etse bile daima bir ilgi içinde olduğundan kelam edilemez Örneğin Gülten Akın daki annenin sesi Bejan Matur da bayan halinin çok daha yalın ve öznel sesi olarak ön plana çıkar Şu da var ki Matur un şiirlerinde bayan kimliği değerlidir ancak temel sorunu tek başına bu değildir Bejan Matur un şiirlerindeki sesle ilgili tahminen bir benzetme yaparak şöyle diyebiliriz Balyozla vurmaya gerek kalmadan bir hafif dokunuşla İranlı şair Furuğ a epey yakın bir ses oluyor onun şiirlerinden yükselen Ortada kulağa Latin Amerikalı şairlerin sesine yakın bir ses de çalmıyor değil
Özetle Matur un şiirinde ses ne kadar belirleyiciyse o sesin bayan sesi oluşu da bir o kadar dikkat caziptir
İskender Savaşır Rüzgâr Dolu Konaklar yayımlandığında Cumhuriyet Kitap ekinde çıkan yazısında Kitapta işittiğimiz ses tarihi kuran değil savrulan zorla bir yola koşulan bir öznenin sesi diyor
Bejan Matur un varlığa varoluşa içkin sesi çözülemeyen soruna ya da krize dair bir sestir birebir vakitte Ya da kapanmayan yaşadığı surece uğraşacağı hesapla ilgili Onu kuşatan işaretleyen lisana getiren hatta tahminen lisana getirmese çıldırmaya götürecek bir ses Aktaracağımız betikler İki Irmağı Var Suriye nin başlıklı şiirden
Güllerin kesilişinden kelam eden
Bir bayan tanıyorum ben
Irmakları isimleri ile bilen
Biri Fırat
Başkası kan diyen
(…)
o yorgun kentte
koyu ceviz tabutların
karanlığını gizlemek için
beyaz gülleri kesiyorlardı
incelikle
vefatı değil
tasası örten
beyaz gülleri
Çağdaş Türkçe şiirde şairin en melankolik olduğu anlarda bile kelam bir biçimde umuda bağlanır Dünya Hoştur Hâlâ da da bunun bu halin geçerli olduğunu söyleyebiliriz Kitabın ismiyle birlikte içindeki şiirlerin bakış açısına da gönderme yapan Dünya Hoştur Hâlâ kelamının yüklendiği iyimserliği ve umudu dikkate alırsak Matur un çağdaş Türkçe şiirin retoriğinin içinde kaldığını düşünebiliriz Şu dizeler Işığın Bükülmesi başlıklı şiirden
gücüm var hâlâ
sözleri güzelleştirmeye
kainatla konuşmaya
gücüm var
başlayabilirim karanlığı aralayarak
bakmaya ruhun gözlerine
ve başlayabilirim
ismini koymadan bildiğim
anları saymaya
gittim başlangıca
bana bir armağan olarak sunulan
yaradılışın sancısına gittim
Dünya Hoştur Hâlâ da özellikle şiirden şiire ilerledikçe bize şunlar da söyleniyor güya Dünya hâlâ hoş fakat ben masumiyetin yası nı tutuyorum Masumiyetin yası sözünün altını çizmek gerekiyor Bejan Matur un kitaptaki şiirlerinin sesinin ve geri planındaki sorunsalın bu kavramın kılavuzluğuyla daha bir aydınlığa çıktığını düşünüyoruz
Matur un lisana getirdiği masumiyetin yasında kendi isteği dışında koparıldığı yuvadan yurttan sıladan uzakta gurbette göçebe bir türlü yerleşecek bir yer bulamamış olmanın hisleri kanıları var Lakin anıda kalmış sılayla yuvayla yurtla birlikte kaybedilmiş masumiyet çağına ilişkin bir yas da var üzere Mırıltılı masalsı sesin temsil ettiği biraz da o kaybedilen masumiyet çağıdır güya
Bejan Matur un kitabını şiir öznesinin isteksiz biçimde koparıldığı sılaya yurda yuvaya hasreti olarak yorumlayabildiğimiz üzere yasını tuttuğu masumiyet çağına bir sesleniş olarak da okumamızda belirleyici birtakım etkenler kelam konusu Öğrenilmiş değil de varlığa varoluşa içkin sesin mırıltının masalsı lisanın arka alanındaki esrikliğin acının ve yasın kışkırttığı o esrik şuurun izdüşümü olması gibi Matur bilhassa bu istikametiyle bedellendirilen şiirleriyle farklı bir şair kimliği kazandı Gerçek Sessizlik Sesle Doludur isimli şiiri okuyalım
bir kere
bir defa daha
inandım
sözler doğamdır benim
müzik benim kanım
Şairin vakit içinde yapıtında yalınlaşmayı sadeleşmeyi azaltmayı tercih etmesi özelikle dilsel öğelerin kullanımında daha tavırlı davranması teknik açıdan ehil duruma gelmesi beklenen bir gelişmedir
Fakat sadece vakit içinde kazanılan tecrübeye bilgiye görgüye yaslanarak yazılan arayışın yeniliğin tazeliğin ihmal edildiği şiir şairini de okurlarını da hayal kırıklığına uğratabiliyor
Ayrıyeten şairin ünlenmesi bilinirlik okunurluk bakımından yayılıp genişlemesi kısaca popülerleşmesi heyecan verici olmakla birlikte derinliğin kaybıyla sonuçlanabiliyor Bu durum tahminen başlangıçta fark edilmiyor Fark edilse de önemsenmiyor Lakin bu durumda maceranın sonu hüsranla bitebiliyor Kısaca söylersek şairin riskten vazgeçtiğinde kaçındığı riskin sonuçlarını da aşan bir kayıpla müsabakası mümkün olabiliyor
Şairin başlangıçta övgüyle karşılanan özelliklerinden vakit içinde çeşitli nedenlerle vazgeçmesi örneğin lisanının çoklu mana üreten dinamiğini oluşturan ve çağrışım genişliğini harekete geçiren imkânları seferber eden tavrını değiştirmesi örneğin tekrara düşmesi söyleyişin sıradanlaşması gerileme olarak tabir edilir Bunu tahminen şiirde dilek edilen ipek dokumanın yerini haraşo örgüye bırakmasına benzetebiliriz
Öte yandan okur elbette kıymetli bir heyettir göz arkası etmemek gerekir Lakin kâfi midir Bunu şunu belirtmek için söylüyoruz Şayet şair başlangıçta farklı çevrelerden geniş dayanak almasını sağlayan çıkışını borçlu olduğu arayışını vakit içinde tavsatırsa ekseriyetle bunu ona hatırlatan olmuyor Okur da dahil Tahminen şair de duymak istemiyor duysa da umursamıyor Meğer tenkidin boşluğunu doldurmasa da okurun bunu bu hatırlatmayı yapması şairin arayışını tavsatmaması açısından kıymetli olabilir Lakin süreç o denli işlemiyor ne yazık ki
Bejan Matur un şimdi yolun başında birinci şiirleri ve kitapları kuvvetli bir takviye ve referans buldu Ondan sonraki süreçte bazen üç bazen beş yıllık dönemlerde yeni kitapları yayımlandı Şiirlerini farklı kanalları da deneyerek okurla buluşturdu Fakat yapıtlarının başlangıçtaki incelemeleri değerlendirmeleri saymazsak eleştirel bir imtihandan geçtiği söylenemez
Bunu belirtmemizin nedeni şu Şairlik serüveninde uzun bir süreyi geride bırakmış olan Matur güya ustalığını konuşturmayı daha bir önemsemiş görünüyor Bu izlenimimizin son kitabıyla biraz daha pekiştiğini söz etmek isteriz Lakin şiirde ustalaşmanın efendimiz acemilik olan tutumu değiştirmenin bir bedeli var Bunu natürel ki Bejan Matur da bilir Bizans Sesleri başlıklı şiirden bir kısım aktaralım
eğil bak
gör o eski lisanı
bizi insan kılan gerçekleri
ve inanç duymamızı vakte
devam etmemiz için
her şey akar evet
her şey değişir
hiçbir şey birebir kalmaz
ve gerçekte hiçbir şey yoktur
Bejan Matur un ne yazsa okuyacak bir okur kitlesi olduğu biliniyor O nedenle Dünya Hoştur Hâlâ nın da ilgiyle karşılandığını heyecanla okunduğunu okunacağını iddia etmek güç değil
Şunu da söyleyelim Şair günün sonunu düşünebilir Fakat yarını daha çok düşünür Bu özellikle şiirin vaktin imtihanını geçmesi güncelden tarihsellik basamağına çıkabilmesi için kıymetlidir
Kelamı Dünya Hoştur Hâlâ ya bırakarak bitirelim
ey ırmak söyle bana
nereden akmaktasın
hangi eksiklikten