Barış Yıldırım’ın “Bahar Gelmiş Olmalı” isimli birinci kısa albümü dinleyicileriyle buluştu. Toplam 4 modülden oluşan albümde, tüm besteler ve 3 müziğin kelamları müzisyene ilişkin. Kapak dizaynını Ozan Yıldırım’ın yaptığı, kapak görselini müzisyenin çizdiği albüme tüm dijital kanallardan ulaşılabiliyor.
Şubattan mayısa gerçek giden aylar düşünülerek tasarlanan albümde; 19 Şubat 1972’de öldürülen devrimci Ulaş Bardakçı’ya adanmış “Ulaş: Erkenci Badem Gülü”, Diyarbakır surlarına yağan bahar yağmurlarını anlatan “Birdenbire”, ismini Nisan sonu Mayıs başı açan erguvan çiçeklerinden alan “Erguvanlar Açmadan” ve fırtınalı da geçse baharın, eninde sonunda köprüsünü yaza atacağını müjdeleyen “Mayıs Şarkısı” isimli modüller yer alıyor.
30 yıla yakın müddettir müzik mesleğine devam eden Barış Yıldırım’la “Bahar Gelmiş Olmalı” albümünün detaylarını konuştuk.
Barış Yıldırım “Bahar Gelmiş Olmalı” ile dört şarkılık konsept bir albüm çıkardınız. Öncelikle bu fikir nasıl ortaya çıktı?
Yıllar evvel yazdığım bir yazıya “Günün en hoş vakti şafak, mevsimlerin en hoşu bahar” diye başlamıştım. Çocukluğumdan beri, içeride, dışarıda, her yerde bu iki vakit kıyıcığı beni dayanılmaz heyecanlandırır. En sevdiğim şiirlerimi ilkyaz sabahlarında yazdım. Bu türlü olunca bu imgeler yolunu bulup bir formda yazdığım müziklere giriyor.
Hikayesinin başı 30 yıl önceye uzanan da var, geçen kış ortaya çıkan da. Kayıt ve miks süreçlerini de son üç yılın farklı vakitlerinde yaptım. Ancak giderek üzerine çalıştığım 10-15 projenin ortasında bu dördü tamamlanmaya yaklaşınca, hepsinin bahar teması etrafında toplandığını fark ettim. Deniz Faruk Zeren’in “Erkenci Bahar” şiiri için yaptığım “Birdenbire”nin son dizesi “Bahar gelmiş olmalı” adeta albümün bütününü özetliyordu. Dört müziğin her biri, güya kıştan yaza uzanan dört aya yayılıyordu.
‘ERGUVAN İMGESİ GELİP KENDİSİ ŞARKIYI BULDU’
Albümdeki kesimlerin üretim sürecinden bahseder misiniz?
İnsan, uzun bir vakit sathında kendinden bir şeyler kata kata çalışınca her müzik için söyleyecek şeyi oluyor. “Erguvanlar Açmadan”, albümdeki müziklerin en yenisi ve en çok dinleneni. Hasan Hüseyin Korkmazgil’in “güneşse güneş benim beyoğlubeyler” dizeleriyle konutun içinde dolanıp duruyordum, bir mühlet sonra melodi gelip mırıltılara eklendi. Şarkıyı notaya dökmeye başladığımda yeni kelamlar yazmam gerektiğini hissettim. Bir yanda başımızı çevirdiğimiz her yerde “bunca yoksulluk varken”, öbür yandan “susam adediyle sofra kuranlar” bu kadar çokken biz bu kuyunun içinde nasıl kaldık? Bu soruların etrafında dolaşırken erguvan imgesi gelip kendisi şarkıyı buldu. “Merdivensiz kuyular” ise, Münir Nurettin’in meşhur müziğinden. Güfte Ümit Yaşar’ın lakin Münir Nurettin’in, “Beni kör kuyularda merdivensiz bıraktın” müziğini bir türlü kontağa geçemediği komünist parti için yazdığına dair bir kent efsanesi vardır. Yanlışsız değildir muhtemelen fakat bu adaletsizlikler ve yoksulluklar dünyasında merdivensiz kuyularda bırakıldığımız hissi hepimizde biraz yok mu?
‘KOLEKTİF DAYANIŞMA İLE ÜRETİLEN BİR ALBÜM OLDU’
Ne vakittir üzerinde çalışıyorsunuz albümün ve kimlerle, nasıl çalıştınız?
Albümdeki tüm müzikler üzere bu da kolektif dayanışmayla üretildi. Erguvanlar müziği ortaya çıktıktan sonra bu yılın başında düzenleme süreçlerine başladım. Emel Yuvayapan vokali, müziğin duru hüznüne çok yakıştı. Biz İzmir’e taşınmaya, müzik muharriri arkadaşımız Özgür Derya ise yurt dışına çıkmaya hazırlanıyordu. Özgür, bir bavula elektronik davulunu atıp o hengâmenin ortasında meskene geldi ve müziğe bir davul (tabla) partisi çaldı. Geçtiğimiz günlerde hukuk gayretiyle avukatlık titrini alan KHK’lı akademisyen Cenk Yiğiter’in müziğin elektro gitar partisiyle ilgili çok yararlı yorumları oldu ve kendi yaptığı perdesiz gitarıyla da partiyi destekledi. Antik çalgı liri uzun bir araştırma sürecinin akabinde üretmeye başlayan Eren Ali Gül düzgün bir tamburîdir. Şarkıyı duyunca “bu kayıtta ben de olacağım” dedi ve yeterli ki de oldu. Müziğin, tahminen Münir Nurettin’den ötürü, tamburla enteresan bir bağlantısı var. Yayımlandıktan sonra Twitter’da “ignospinoza” ismini kullanan bir arkadaş yaylı tamburla eşlik ettiği bir kayıt gönderdi, çok yakışmış.
Albümde pek çok genç müzisyen de yer alıyor. Siz ve eşlik edenler açısından pandemi nasıl bir süreç oldu?
Bu süreçte müzik üretimi giderek konut stüdyolarına kaydı. Mesken stüdyosu dediğimiz şey, kıymetli ekipmanlarla oluşturulmuş ileri seviye kayıt ortamları da olabiliyor; bir tablet, bilgisayar, hatta telefon da. Benim bu aralığın orta kesitine tekabül eden bir konut stüdyom var. Bazen benim stüdyoma konuk oldu arkadaşlar, bazen kendi stüdyolarında partileri hazırlayıp bana gönderdiler.
Üretimin her basamağında Emel Yuvayapan bir “dış göz” olarak çok şey katıyor; tıpkı müzikal gelenekten geldiğimiz üretken ve çok taraflı müzik insanı Murat Mengirkaon, bağlama, gitar ve vokaliyle bu albümde yer aldı. Doğan Emrah Zıraman bendiriyle ritimlerdeki kadim eksikliğimi doldurdu. “Birdenbire” müziğinin dingin bir yaylı çalgılar dörtlüsüyle bitmesini istiyordum başından beri; Irmak Kırkağaç, kuartetin birinci ve ikinci kemanlarını çaldı. Birinci sefer 10 yıl evvel Ozan Yıldırım ile Tufan Taştan imzasını taşıyan Genel-İş Belgeseli için kaydettiğimiz “Mayıs Şarkısı”nda ise birlikte çalışmaktan onur duyduğum Sevinç Koçak’ın sesinin de içinde olduğu güçlü bir koro yer alıyor. Antik Yunan’daki Dionysos müzikleri dithyramboslardan bu yana ünison (tek sesli) korolar kolektifin, halkın sesidir. O yüzden coşkusuyla öne çıkan bu müzikte çok sesliliği sonlu tutmayı tercih ettik.
Barış Yıldırım, Emel Yuvayapan ‘ALBÜMDE HER BİLGİ OLSUN İSTEDİM’
Dijitalde artık kaybolmaya yüz tutan kartonet geleneğini de önemsediğinizi söylüyorsunuz. Bir yanıyla nostaljik duruyor, bir yanıyla da bir kültürü söz ediyor. Sizin için manası neydi?
Ortaokul yıllarımda harçlıklarımdan biriktirdiklerimle birkaç haftada bir kaset alabiliyordum. Bu kasetlerden yalnızca müzik listesinin olduğu ince kartonetler çıkınca biraz bozulurdum doğrusu. Zira bir albümü albüm yapan şey elbette ki müziktir lakin -metinlerarasılık tabirleriyle söyleyecek olursam- albümün üstmetni, metateksti de bir o kadar kıymetli. Müziklere verilen isimden, kullanılan çalgılara katkı sunan müzisyenlere dek her şey ilgimi çeker, o minik yazılardan müziğin tabiatına dair bir şeyler çıkarmak için hepsini tek tek okurdum. Sonra bilgi çağı geldi ve bu bilgiler bir anda buharlaştı!
Vakit zaman müzik yazıları da yazıyorum ve en çok zorlandığım şeylerden biri işte müziklerin bu detaylarıyla ilgili oluyor. Husus aldığım albümün ismini hak eden bir kartoneti varsa ve o da bende varsa, ne âlâ. Ancak birden fazla vakit olmuyor. Bazen müziklerin sözü-müziği kime ilişkin onu bile bulmakta zorlanıyorum. İşte bu sıkıntıyı fazla mı keder ettim nedir, dört şarkılık bir albümde bile aranınca bulunacak her bilgi olsun istedim. Müziğin günümüzdeki temel dağıtım kanalı olan Spotify üzere müzik marketler buna imkan sağlamıyor, o yüzden PDF formatında bir CD kitapçığı hazırladım. İsteyen herkese göndereceğiz.
Bir de kartonetlerden daha çok sevdiğim bir şey varsa o da nota kitapçıkları. Bundan sonra yapacağım her albümde, kartonetin yanı sıra müzik nota ve akorlarının olduğu bir nota kitapçığını paylaşıma açmak istiyorum. Tahminen çok az kişi ilgilenecek lakin benim üzere bucak bucak nota arayan bir iki müzisyenin işine yarasa bile bana kâfi.
‘BU TOPRAKLARIN DEVRİMCİ MÜZİĞİYLE YETİŞTİM’
Pekala, kendi müziğinizi mevcut çalışmaları da gözettiğinizde nerede konumlandırıyorsunuz?
Daima sorulsun istediğim lakin ne karşılık vereceğimden hiçbir vakit emin olamadığım bir soru. Buna çeşitli mecralarda yayımladığım 30-40 şarkıyı değil de on yıllardır yapıp, notalayıp, müzik defterlerinde biriktirdiğim birkaç yüz besteyi düşünerek karşılık vereceğim.
Öncelikle kendimi -ve aslında müzik üreten herkesi- Schubert’ten Gershwin’e uzanan müzik müellifliği geleneğinin devamı olarak görüyorum. Halk müziklerinin bağrından aldığı müzik formuna saygınlık kazandıran kişiydi Schubert. Aslına bakılırsa o saygınlığın kazanılması için Schubert’in bir hastanede yalnızlık ve yoksulluk içinde ölmesi gerekti; hepimiz onun hastane çarşaflarından çıktık. Gershwin ise Ravel ve çağdaşlarının armonide yaptığı ihtilali -geniş kitlelerin benimseyeceği müziklere dönüştürme anlamında- popülerleştiren kişiydi.
Kendi müzik yazarlığım açısından klasik kökler daima değerli oldu. 80 sonrasında geçen çocukluğumda kaçak dinlediğim, bazen dinlemek için kentin bir diğer ucundaki meskene gidip teybin başında saatler geçirdiğim Ruhi Su, Zülfü Livaneli, Rahmi Saltuk, Şivan Perwer, Ciwanê Xaco kasetleri başta olmak üzere bu toprakların devrimci müziğiyle yetiştim. Lisede müzik öğretmenimiz olan Güneş Apaydın sayesinde klasik müziğin temellerini öğrendim. Lakin herhalde yaptığım müziklerde Schubert’le Gershwin’den çok Mikis Theodorakis, Violeta Parra, Victor Jara, Ruhi Su, Zülfü Livaneli, Şivan Perwer, Küme Yorum üzere büyük müzik muharrirlerinin izi görülecektir. Buna son yıllarda giderek daha fazla baktığım caz, pop ve rock külliyatını, Dede Efendi’den bu yana gelen “sanat müziği” geleneğini lakin en çok da Anadolu halklarının müziklerini eklemeliyim.
Sorunuza dönecek olursak; “Protest müzik” müzikal değil siyasi bir isimlendirme, “özgün müzik” zayıf bir terim. “Çağdaş Halk Müziği” terimi yaptığım şeye en yakın damarı tanım ediyor herhalde. İsim koymayıp tanım etmeyi denersek: Ben kendi yaptığım müziği, klasik müzikle halk müziklerinin birleşimi ve başka birçok diğer biçimden esinlenen bir yerde görüyorum. Bundan sonra da bu çoğul sesi muhafazayı deneyeceğim. Çoğulluğun bir yanı da dil… Öbür lisanlarda de söylüyorum orta sıra lakin genelde Türkçe ve Kürtçe müzikler yapıyorum, bazen de her iki lisanda birden.
‘ROBOSKİ KATLİAMININ ACISIYLA MIRILDANARAK YAPTIM’
Bir devir Ozan Baran müstear ismiyle bestelediğiniz “Uludere: Bu Sessizlik Öldürür” müziğiniz; İlkay Akkaya tarafından yorumlanmıştı.
Evet, insanın ürettiği bir şeyin diğer insanlarca yorumlanması büyülü bir süreç. -Şarkı şiir, oyun yahut senaryo- hiç beklemediğin kapılara açılıyor, hiç düşünmediğin zenginlikler kazanıyor. Roboskî katliamının acısıyla, bir yerden bir yere giderken otomobilde mırıldanarak yaptığım, meskene gelince de tablette kaydettiğim “Uludere: Bu Sessizlik Öldürür” müziği o periyot süratle yaygınlaştı. İlkay Akkaya, internette rastlayıp konserlerde söylemeye başlamış, her seferinde de o meşhur inceliğiyle “Ne yazık ki kimin yaptığını bilmiyorum, keşke bilsem” diyormuş. Mardin konserinde bir arkadaşım şarkıyı dinleyince İlkay Akkaya’ya benim telefon numaramı vermiş, Akkaya beni aradı ve “Umut” albümünde, Hrant Dink için yaptığım bir müzikle birlikte ona da yer verdi. Ben de İlkay’a vokal yapmak üzere şahane bir tecrübe yaşamış oldum.
‘BİRDENBİRE MÜZİĞİNİN KAYITLARI ÜÇ YIL SÜRDÜ’
“Birdenbire” müziğinde da, “Diyarbekir susar, sen susarsın” diyorsunuz. Çağrışımı çok güçlü olan bu dizelerle neyi anlatmak istediniz?
Sık sık kendi şiir ve sözlerimi besteliyorum fakat şiir bestelemek de müzik yapmaya başladığım birinci andan beri vazgeçmediğim bir yol. Albümde kelamı bana ilişkin olmayan tek müzik “Birdenbire”, müellif ve şair arkadaşım Deniz Faruk Zeren’e ilişkin bir şiirden bestelendi. Ayrıyeten hikayeleri ve Zerya isimli çok güçlü bir novellası var. Bir şeyler yazınca birbirimizle paylaşıyoruz. “Erkenci Bahar” şiirini bana gönderdiğinde birinci yaptığım şey bir gitar kapıp müzik yazmak oldu. Neredeyse noktasına virgülüne dokunmadan müziğe dönüştürebildiğim nadir şiirlerden. Aslında kayıt sürecine daha şarkıyı tamamlamadan başladım lakin bir türlü şiirin gücüne denk bir atmosfer yarattığıma ikna olmadığım için yayımlamayı erteledim. Albümde kayıtları en uzun süren müzik o, üç yıl sürdü.
Diyarbakır’ın susması olağan lakin aşk ve bahar müziklerinde mümkün! Albümün kartoneti için Deniz Faruk’tan şiire dair bir not yazmasını istemiştim, o anlatsın hikayesini: “Çok uzun vakit evvel, çok uzaktan, çok eski bir arkadaşımı gördüm, daha doğrusu görür üzere oldum Diyarbekir’de. Newroz’du. Güneşliydi. Yağmurluydu. Arkadaşlıydı. Bahardı. Baktım dedim, «Yav sen Diyarbekir’e çok yakışıyorsun arkadaş.» Uzun uzun bunu mırıldandım, bunu düşündüm, uzun vakit bunu yaşadım. Gel vakit, git vakit biraz döküldü, kemiklendi bu düş. Kaybolmasını istemedim çalışıp yazdım, “Erkenci Bahar” çıktı ortaya.”
‘MÜZİK BÖLÜMÜ DENİNCE VARLIKLI İSİMLER AKLA GELİYOR’
Salgının ortaya çıkmasının akabinde hepimizin hayatı radikal biçimde değişti. Müzisyenler başta olmak üzere ve bilhassa sahne işçileri büyük darbe aldı. Bir müzisyen olarak birinci evvel müzikten vazgeçilmesi size ne hissettiriyor?
Hem de müziğe en çok muhtaçlık duyduğumuz anda… Titanik batarken çalan kemancının romantik imgesini severiz lakin gemi ne vakit su almaya başlasa evvel müzisyenleri suya atıyoruz. Müzik kesimi denince ünlü, varlıklı isimlerin akla gelmesi, star sisteminin ideolojik çarpıtması yüzünden. Meğer bu dalın tahminen yüzde 99,9’u akşam bir yerde çalmıyorsa meskene yürüyerek dönmek zorunda kalan müzisyenlerden oluşuyor. Hani Ahmet Kaya söylüyordu ya: “Gece yarısı bir müzisyen konutuna yeniden geç dönüyor / Taksi parası bile yok cebinde.” Müzisyen arkadaşımız Özcan Şenver, en az 103’ü intihar eden müzisyenlerin durumuna dikkat çekmek için “Müzik Susmaz” isimli bir müzik yaptı, birçok sanatkarla birlikte söylediler. Orada da denildiği üzere: “Ne unutur, ne affeder insan aç bırakanları” Hakikaten de müzik susmaz, binlerce yıldır olduğu üzere bir yerlerden çıkar ve insanlara hüzün, umut, sevinç aşılamaya devam eder. Fakat bu ortada kaç müzisyen susar, kim bilir?
‘ALBÜM GİDEREK ‘GÖZDEN DÜŞEN’ BİR FORM ANCAK ISRAR ETMELİYİZ’
Bundan sonraki süreçte müziğe dair planlarınız neler?
Birikmiş birçok müzik var. Bunların bir kısmının kayıt etabı da başladı. Seyahat devrinde yazdığım ve sergilenen bir oyunun müziği olan “Orada” ve oğlu vurulan bir babanın söylediği kelamın (Hakkâri’de bir çoban ölmüş, kimin umurunda?) esiniyle yazdığım “Kimin Umurunda” ile başlayarak birkaç single yayımlamayı planlıyorum. Pandemiden çıkabilirsek, bilhassa 2000’lerde yaptığım bir dizi şarkıyı bir stüdyo albümü halinde yayımlayacağım. Albüm, giderek “gözden düşen” bir form. Toplumsal ağların tabiatı, görünürlükte sürekliliği dayatıyor. O yüzden de beşerler uzun mühlet bekleyip tek albüm çıkartmaktansa daha sık ortalarla birçok müzik yayımlamayı yeğliyorlar. Meğer albüm formu, öteki sanatlardaki uzun sinema, roman, iki perde oyun üzere daha kapsamlı bir dışavuruma imkan tanıyor. Bu imkanın mevzisinden geriye çekilmememiz gerek. Bu geri çekilmelerde içinde yaşadığımız ve bir çıkış yolu göremediğimiz karanlığın tesiri de var. Kolektif depresyon, denebilir neredeyse. Lakin Erguvanlar’ın dediği üzere, “Dağ tahminen bin yıl susar, bir de konuşunca gör.” Biz de daima birlikte konuştuğumuzda göreceğiz nasıl hoş bir dağın taşları olduğumuzu.
