Suat Başar Çağlan @caglan_suat
18 Nisan 2021 akşamı Avrupa futboluna bir bomba düştü. Kıta dışından sermayedarların iştahından feyz ve güç alan “Meşum Düzine” – İngiltere’den Arsenal, Chelsea, Liverpool, Manchester City, Manchester United, Tottenham; İspanya’da Atletico Madrid, Barcelona, Real Madrid; İtalya’dan AC Milan, Inter, Juventus – UEFA’dan kopuşunu duyurarak Avrupa Üstün Ligi’ni (ASL) kurduklarını açıkladı. City, Chelsea, hatta iktidar kavramıyla tarihî alakası bakımından Juve ve Real, nispeten “olağan şüphelilerdi”; Liverpool, United ve Barça ise yıllara dayanan politik kimliklerine ihanetle suçlandı.
Lakin futbol dünyasının büyük reaksiyonu sonucu teşebbüs 48 saat içinde askıya alındı. Güya karanlık Avrupa futboluna bomba düşmemiş, yalnızca bir şimşek çakmıştı. Ortalık bir anlığına aydınlandı, herkesin gerçek kimliği bir an görüldü ve etraf yine karardı. Artık olayın tarafları gördüklerimizi unutmamızı bekleyecekler, lakin bu o kadar kolay olmayacak. Görülenler hem anlatmaya hem hatırlanmaya değer…
BU SİNEMADA HERKES BERBAT
ASL kurucuları mahallî rekabetin mahvolacağını, çok-merkezli Avrupa’da tek biçimli Amerikan modelinin yürümeyeceğini, devler ortasındaki yinelenmiş maçların vakitle oyundaki heyecanı öldüreceğini, para arttıkça borçların da azalmayıp artacağını biliyor ancak umursamıyorlar. Pandeminin tesiriyle milyar doları bulan borçlar için acil para lazım. Hazır taraftar da yokken kendilerini karantinaya alma isteklerinin sebebi buydu. Gerçekten mevcut Şampiyonlar Ligi şampiyonu UEFA’dan yaklaşık 100 milyon dolar alırken, ASL kulüpleri sadece iştirak fiyatı olarak her yıl 400 milyon dolar kazanacaktı.
ASL’yi kurmaya niyetlenen ağababaların kibri ve açgözlülüğü açıkça ortaya serildi. Öte yandan yaşananlar geçersiz mağduriyetler çağında UEFA, FIFA ve ülke federasyonlarına Hızır üzere yetişti. Avrupa futbolunun bekası için sorumluluk alan (veya ASL kulüplerine verilen FFP cezalarını kaldıran) UEFA, dünya çocuklarının “güzel oyundan” keyif almasından diğer bir şey düşünmeyen (veya rüşvet karşılığı Dünya Kupası tertibini istediği ülkeye veren) FIFA ve haksızlığa en küçük bir tahammülü bile olmayan (veya mesaisini büyük kulüplerin vergi borçlarını silmeye ayıran) ulusal federasyonlar bir anda sütten çıkma ak kaşığa döndüler. Bugüne dek ırkçılık ve eşitsizlik üzere bahislerde zorbela harekete geçen idari konseyler, kendi paraları ve iktidarları tehlikeye niyet bir anda aslan kesildiler.
ASL öyküsünün başkarakterleri ise Avrupa futbolunun uzunca bir müddettir bir spor tertibinden çok yozlaşmış bir şebekeye dönüştüğünü gösteriyor. ASL kurucularını “yılan” olarak niteleyen ve Juventus Lideri Agnelli için “hayatımda bu kadar tertipli palavra söyleyen birini görmedim” diyen UEFA Lideri Ceferin, tıpkı Agnelli’nin kızının vaftiz babası. Ceferin’i kandıran Agnelli ise açıklamanın yapıldığı güne kadar UEFA İcra Heyeti Üyesi ve Avrupa Kulüpler Birliği Lideriydi.
Kopuşta yer almayarak şaşkınlık yaratan PSG’nin Katarlı sahibi Nasır El-Halifi, tesadüf bu ya, şu anki Şampiyonlar Ligi’nin yayın haklarını elinde bulunduran ve ASL’nin gerçekleşmesi halinde önemli gelir kaybedecek beIN Sports Kümesinin CEO’su. ASL’ye başlangıç için 3.5 milyar Euro finansman sağlayan JP Morgan Şirketi, Manchester United Lider Yardımcısı Ed Woodward’un eski işyeriydi. Projenin suya düşmesiyle Woodward’da United’daki vazifesinden oldu.
NEDEN OLMADI?
Avrupa Harika Ligi tez ve hadsiz bir akındı ve karşılıksız pratik sıkıntıları vardı. İsmi bile berbat bir fıkra üzereydi. 55 üyeli UEFA’nın karşısına üç ülkeli bir “Avrupa” ile çıkılmıştı. Bu kelamda Avrupa’da kıtanın tarihî olarak en Avrupalı ulusları Fransa ve Almanya’nın yanı sıra Hollanda, Portekiz, Balkanlar, Belçika, Polonya yoktu; yalnızca Brexit gazisi İngiltere ile iki Akdenizli vardı. İştirakçilerin “süperliği” kendinden menkuldü; dördü hiçbir vakit Avrupa’nın doruğuna çıkmamıştı.
Aslında ortada bir “lig” de yoktu. Futbolda ligler küme düşüp çıkma yahut muvaffakiyet üzerinden kazanılan haklarla oluşan yapılar. Burada ise 20 ekipten 15’inin daimî ve dokunulmaz üye olduğu kapalı bir turnuva kelam konusuydu. Küme düşmenin olmadığı bir lig, sporu bir pazarlama konusu olarak gören ABD’de hoş görünebilir; lakin orada maaş tavanı, eğitimle paralel ilerleyen draft sistemi üzere kimi eşitleyici teminatlar var. ASL ise kendisi dışındakileri sömürmeye ve zati büyük hisse aldığı pastayı büsbütün tek başına yeme ihtirasına dayanıyordu. Kendi kulüplerini batırmış olan sahiplerin futbolu nasıl kurtaracağı ise meçhuldü.
Asıl bahis ise futbolun paydaşlarını – taraftarı, futbolcuları ve hocaları – etkisiz eleman haline getirme iradesinin bu kadar pervasız bir formda ortaya konmasıydı. Oyundaki eşitsizliğin arttığını, yönetici kurumların içindeki çürümenin boyutunu herkes biliyordu. Fakat kulüplerin onca insanın hayatında tuttuğu yeri silme ve yerellikle tarifini bulan Avrupa’da Amsterdam, Glasgow, İstanbul, Porto üzere kentlerdeki futbolseverlerin kıtanın doruğuna çıkma hayallerini çalma cüreti; üstelik bunu tribünler boşken yapma fırsatçılığı bardağı taşırdı. Florentino Perez üzere 74 yaşındaki bir liderin çıkıp gençlerin ne istediğini en düzgün kendisi biliyormuş üzere konuşması, kimseyi güldürmeyen bir latifeye benziyordu.
REAKSİYONLAR
Kararın açıklanmasıyla birlikte muazzam bir tepki dalgası tüm dünyaya yayıldı. Sky Sports canlı yayınında Gary Neville’ın kendi kulübü Manchester United’ı da amaç alarak ASL kurucuları için “Midemi bulandırıyorlar” demesi birinci dakikadan itibaren reaksiyonun tonunu belirledi. Taraftarlar toplumsal medyadan milyonlarca olumsuz ileti yolladı ve oyunun kendilerinden çalındığını argüman etti. Kimileri stadyumların önlerinde protestolar düzenledi, sloganlar attı ve pankartlar astı. Hareketleri geniş takviye buldu.
Projenin 48 saat içinde zarurî olarak askıya alınması çoklukla taraftarın iradesine ve direncine yoruldu; öte yandan aktif oyuncu ve antrenörlerin yansıları de tıpkı derecede tesirli olmuşa benziyor. Bilhassa oyuncu menajerlerinin futbolda ne kadar güçlendiği göz önüne alınınca, oyuncuların ulusal gruplarda oynayamama ihtimalinin ortaya çıkması, dahası, görünüşe nazaran ASL’nin bu menajerlere sorulmadan gündeme gelmesi, başarısızlıkta göze batmayan kıymetli ögelerden biri olabilir.
BİTTİ Mİ?
ASL şimdilik gerçeğe dönüşmedi. Muhtemelen yaşananlar hem “asiler” hem de UEFA tarafından koz olarak kullanılacak ve “İsviçre modeli” Yeni Şampiyonlar Ligi 2024-25 döneminde birtakım revizyonlarla yürürlüğe girecek. Hücum şimdilik püskürtülmüş görünüyor. ASL toplumsal medya neslinin yeni içerik iştahına güvenerek yola çıkmıştı, fakat tıpkı toplumsal medyanın süratli tepkisiyle başlamadan bitti.
Lakin zaferin kalıcı olabilmesi ve benzeri atakların önlenmesi için kulüp sahipliği başta olmak üzere Avrupa futbolunu düzenleyen kuralların gözden geçirilmesi gerekiyor. ASL’nin fikir babaları hayatları uzunluğu kendilerini muvaffakiyetle tanımlamış ve başarısızlığı kolay hazmedemeyecek karakterler. Olayın tazeliğiyle şu anda herkesin ders almış ve akıllanmış üzere görünmesi olağan. Lakin futbolun başka paydaşları kendilerine çekidüzen vermezse, bir sabah uyanıp Avrupa Hiper Ligi ile karşılaşabiliriz.