Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), İmralı F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Cezaevi’nde 23 yıldır tecrit şartları altında tutulan PKK başkanı Abdullah Öcalan’a verilen ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezasına dair yapılan başvuruyu 18 Mart 2014’te karara bağlamış ve ihlal kararı verdi. Kararın uygulanmaması üzerine Asrın Hukuk Ofisi, AİHM kararının yerine getirilmesi talebiyle Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’ne (AKBK) 9 Ağustos 2022’de yeni bir müracaat yaptı.
Mezopotamya Haber Ajansı’ndan Diren Yurtsever’in haberine nazaran, müracaatta, Öcalan bakımından iç hukukta ferdi tedbirlerin alınması talebi ile yaptıkları müracaatların bilgilendirilmesine yer verildi. Müracaatta, Öcalan’ın “umut hakkından” mahrum bir biçimde cezaevinde tutulduğuna dikkat çekilerek, “umut hakkının” sağlanması ve Öcalan’ın tutukluluk mühletinin dikkate alınarak, hür bırakılması istikametindeki yapılan hukuku teşebbüslerin reddedildiği belirtildi.
İDDİALAR…
Başvuruda, AİHM kararında tespit edilen yapısal sorunun tahlili için Türkiye tarafından gerekli yasal ve uygulama değişikliklerinin acilen yapılması gerektiği tarafında tavsiyede bulundu. Türkiye’nin 2015 -2021 tarihlerinde sunduğu Aksiyon Planları’nın ihlalin giderilmesi konusunda somut önlemler içermediğine yer verilen müracaatta, Türkiye’nin ihlal kararlarının yerine getirildiği istikametindeki savların gerçeği yansıtmadığına yer verildi.
TALEPLER
Başvuruda, Türkiye’nin Komite’nin 3 Aralık 2021 tarihli tavsiye kararlarına ve karara uyma davetlerine ait uygun adımların atılmadığına yer verilerek;
“* Türkiye’nin AİHM kararına uyması ve AİHM standartları ile uyumlu bir inceleme sistemi kurulmasının sağlaması konusunda davette bulunmaya,
* Türkiye’nin Hareket Planı’nı gözden geçirerek Öcalan/Türkiye kararında gerektirdiği genel tedbirleri almaya çağırmaya,
* Genel tedbirler konusunda ortadan geçen 8 yıl 3 ay mühlete karşın adım atılmaması nedeniyle Türkiye’ye yönelik olarak Kontratın 46/4. unsurunda öngörülen ihlal prosedürünün başlatılmasına karar vermeye davet etmekteyiz” talepleri sıralandı.
ÖCALAN ‘MUAF’ TUTULDU
Türkiye, Asrın Hukuk Ofisinin müvekkilleri Abdullah Öcalan için komiteye yaptığı müracaata karşılık verdi. Türkiye, “Ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezasına çarptırılan mahkumların koşullu salıverilmesinin mümkün olduğunu lakin istisnai olarak kimi kabahatler bu olasılıktan muaf tutulmuştur” karşılığı vererek, Öcalan’ı “umut hakkından” muaf tuttuğunu açıkladı.
Türkiye, daha evvelki verdiği karşılıkları tekrarladığını belirterek, 1 Ekim 2021 tarihinde sunduğu Aksiyon Planı’na atıfta bulundu. Karşılıkta, Aksiyon Planı’nda avukatların yaptığı müracaatta yer alan konulara detaylı yer verildiğini belirtti.
HUKUK ÖRGÜTLERİNİN BAŞVURUSU
Özgürlük için Hukukçular Derneği (ÖHD), İnsan Hakları Derneği (İHD), Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ile Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı (TOHAV) da Abdullah Öcalan ile tutuklular Hayati Kaytan, Emin Gurban ve Civan Boltan için AK BK’ye, AİHM kararının uygulanması için müracaatta bulunmuştu.
ÖHD, TOHAV, İHD ve TİHV, AİHM’in verdiği kararı acil gündemine alması için 26 Temmuz 2021’de Komite’ye, bu kararların yerine getirilmesinin denetlenmesi süreci kapsamında yazılı bir bildirim sunmuştu. Komite, bildirim üzerine mevzuyu gündemine almış, 30 Kasım-2 Aralık ortasında yapılacak toplantı öncesi Türkiye’den STÖ’lerin bildirimine ve kararların yerine getirilmesi sürecine dair bilgi istemişti.
Türkiye, 7 Eylül 2021 tarihinde verdiği yanıtta, 2009’dan bu yana İmralı’da ihlal olmadığını ileri sürmüştü. Türkiye, Öcalan ve başka tutukluların tahliye imkanını gündeme getiren “umut hakkı” ve “ağırlaştırılmış müebbet cezası hakkında maddede değişiklik” yapılmasına ait müracaatta yer alan tespit ve teklifleri ise görmezden gelmişti.
12 Ekim 2021’de Türkiye’nin savlarına dair komiteye cevap veren insan hakları ve hukuk örgütleri, Türkiye’nin yazılı beyanlarında “umut hakkına” ait AİHM’in kıymetli tespitlerine değinmediği, kararların yerine getirilmesi için atılması gereken adımların tartışmadığı ve bunun yerine aldatıcı bilgilerle bildirimde bulunduğunu kaydetmişti. Karşılıkta ayrıyeten kimi tespit ve tekliflere de yer verilmişti.
SÜRE DOLUYOR
Komite, 3 Aralık 2021’de kararını açıklamış ve “Öcalan-2” kararında halihazırda indirilemez ve inceleme imkanı olmayan müebbet mahpus cezasına çarptırılmış olup tutuklu bulunan bireylerin sayısı hakkında bilgi istemişti. Komite, Türkiye’yi genel önlemlerin uygulanmasında kaydedilen ilerleme hakkında en geç 2022’nin Eylül ayı sonuna kadar bilgi sunmaya davet etmişti. Verilen mühlete az bir mühlet kalmasına karşın Türkiye, bugüne kadar ne ağırlaştırılmış müebbet cezası alanların sayısına dair ne de “umut hakkının” sağlanması konusunda bir adım atmış değil.