ANKARA – Türkiye’de yaklaşık 7 milyon çalışan başta olmak üzere toplumun genelini ilgilendiren taban fiyat orta artırımla yüzde 30 artırılarak 5 bin 500 liraya çıkarıldı.
Asgari fiyatın artırımlı meblağı daha şimdiden temel tüketim eserlerine yapılan fahiş artırımlarla erirken, çalışana vereceği minimum fiyatı çok bulan birçok işyeri, yasa dışı yollara başvuruyor.
Özellikle son artırım ile birlikte çalışana minimum fiyat ödememek için farklı formüller deneyen patronlardan kimileri yatırdığı fiyatın bir kısmını elden geri alırken, kimisi de çalışma saatlerini artırıp fazla mesai fiyatlarını ödemiyor.
‘KAYIT DIŞI ÇALIŞTIRMA, EKSİK ÜCRET’
Birleşik Kamu İş Konfederasyonu Lideri Mehmet Balık, bu durumun uzun vakittir sorun yarattığını, fakat son periyotta daha da artığına vurgu yaptı. Yaşanan ekonomik krizin her alanda derinleştiğini söz eden Balık, “Asgari fiyata yapılan artırım patron ortasında şikayetleri artırdı. Zira çalışan başına ödenen maliyet de yükseldi. Bu yüzden kayıt dışı çalıştırma, eksik fiyat yatırma sayısı da bu periyotta arttı. Bize gelen şikayetler de bir artış kelam konusu. Bu kapsamda kontrolün artırılmasının yanında yeni iş alanları açılmalıdır. İktisat makûs, işsizlik yüksekken bu üzere durumlar ile çok karşılaşırız” dedi.
‘MAAŞIM HALA İKİ DEVİR EVVELKİ TABAN FİYATTA KALDI’
Maaşı minimum fiyattan gösterilip fakat taban fiyat alamayan emekçilerden biri Mersin’de faaliyet gösteren özel bir okulda bilgi süreç sorumlusu olarak misyon yapan Sevda Aral.
Üç yıldır çalıştığı işyerinde en son aldığı minimum fiyatın 2021 yılı için açıklanan 2 bin 825 TL olduğunu söyleyen Aral, “Benim maaşım 4 bin 250 TL’ye dahi şimdi çıkarılmadan yeni bir artış daha geldi” tabirlerine yer vererek yaşadığı süreci şu sözlerle anlattı:
“Ben pandemiden kısa mühlet evvel özel okulda çalışmaya başladım. Yaklaşık 7 ay sigorta dahi yapılmadan 2 bin TL’ye çalıştım. Sonrasında korona virüsü salgını olunca okullar kapandı ve bizi fiyatsız müsaadeye çıkardılar. Lakin pandemi mühletince yasak olmasına karşın orta ara okulu açarak ders verilmeye devam edildi. Biz de tabi bu süreçte tam gün çalışmamıza karşın “evde otursanız hiç para alamayacaktınız” denilerek yarı fiyat ödendi. Salgın sonrası yaptığımız itirazlar sonucunda sigorta yaptılar ve maaşımı o günün taban fiyatı olan 2 bin 825’ye çıkardılar. Bu sondu; maaşımda bir daha artış yapmadılar.”
‘HUKUKÇU OLAN OKUL SAHİPLERİ HAKKIMIZI YEDİ, KILIFINI DA HAZIRLADI’
Yine Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanan ve o günün şartlarında 4 bin 253 TL olan taban fiyatın kendisine verilmediğini tabir eden Aral şöyle konuştu:
“Bize ‘4 bin 253 lira 40 kuruşu bankadan yatırırım. Lakin bin 428 TL’sini geri vereceksin. Yoksa işten çıkarırız’ dediler. O süreçte de eşim çalışmıyordu, yalnızca benim maaşımla geçinmeye çalıştığımız için kabul etmek zorunda kaldım. Bana minimum fiyat aldığıma dair her maaş devrinde bir kağıt imzalattılar. Birkaç sefer şikayet etmek istedim, ima da ettim; bu sefer de pandemi periyodunda bize verdiği parayı faizle geri almakla tehdit ettiler. Birkaç ay evvel daha fazla dayanamadım ve işten çıktım. Tüm bunları yapan okul sahipleri avukattı. Hukukçular bizlerin haklarını güzelce yedi, kılıfını da hazırladı.”
‘BANKA KARTIM PATRONDA, MAAŞI YATIRIP ELDEN VERİYOR’
Bir dokumacılık fabrikasında çalışan 36 yaşındaki İsmail Arıkan ise bu süreçte hem taban fiyat olarak yatan maaşının bir kısmını alabildiğini hem de çalışma saatlerinin artırıldığını anlattı.
“Asgari fiyat artıyor fakat hak ihlalleri de artıyor” diyen Arıkan, 15 saate varan çalışma şartlarına karşılık aldığı maaşın 3 bin 900 TL olduğunu söz etti.
İşveren, çalışanların büyük kısmına sigorta dahi yapmazken “En azından sigortam var, Allah’a şükür” der hale geldiğini söyleyen Arıkan, yaşadığı durumu şu sözlerle anlattı:
“Ben 10 yıldır dokumada çalışıyorum. Kendi işimi de yaptım fakat işler yeterli gitmeyince kapatıp maaşlı olarak fabrikaya girdim. Pandemi öncesi çalışma şartları daha insani olan fabrikada şu an köle üzere çalıştırılıyoruz. Kimi vakit 15 saate kadar iş yapıyoruz. Ancak bırakın fazla mesai fiyatını minimum fiyat bile alamıyoruz. Banka kartımız patronda duruyor. Hesaba yatırdığı minimum fiyatı kendisi çekip bize elden eksik veriyor.”
‘BİZDE ARTIRIM PATRONUN İNSAFIDIR’
Arıkan, “Bu duruma itiraz etmiyor musunuz?” sorusuna, “Nasıl itiraz edelim. Bizi işten çıkardığı an 2 dakika içinde yeni biri daha gelir. O kadar çok işsiz var ki. Ben de mesken geçindiriyorum. Akmıyor fakat damlıyor işte. Yani bu minimum fiyatın artması en azından bizi ilgilendirmiyor. Bizde artırım patronun insafıdır” karşılığı verdi.
‘ASGARİ FİYAT TALEP ETTİM, BAHŞİŞLERLE TAMAMLANIR DEDİLER’
Bir kafede garson olarak çalışan 29 yaşındaki Erol Taşçı da sigortası taban fiyattan yatan lakin minimum fiyat alamayan çalışanlardan bir oburu. Turizm ve Otelcilik mezunu olan Taşçı, kendi bölümünde iş bulamayınca garson olarak çalışmaya başladığını anlattı. Maaşının 3 bin 500 TL olduğunu, lakin bahşişler ile taban fiyat fiyatına ulaştığını tabir eden Taşçı, “Hesap kartlarımız işverende. Onlar her ay maaşı yatırıp çekiyor. Aldığımız üç kuruş para bize neredeyse 5 kesimde ödeniyor birden fazla vakit. Madem her ay yatıracak para var, öde bize diyoruz. “O paranın yeri var” karşılığını alıyoruz. İşe birinci girdiğimde 3 bin 200 alıyordum. O vakit minimum fiyat 4 bin 253 TL’ydi. Ben minimum fiyat talep edince, ‘bahşişlerle taban fiyata ulaşır işte maaşın” diyorlardı. Fakat iş yok, çalışıyoruz işte” biçiminde konuştu.
‘KEŞKE BEN DE YURTDIŞINA GİDEBİLSEM’
Taşçı, “Asgari fiyat artık 5 bin 500 lira olmuş. Lakin ben esasen evvelki taban fiyatı de alamıyorum. O yüzden ilgimi çekmedi” diyerek şunları söyledi:
“Bizi bu hak gaspından kurtaracak olan devlet. Lakin hiçbir şey yapılmıyor. Keşke benim de yurtdışı imkanım olsa da gitsem. Üniversiteden mezun oldum, 4 yıl okudum. Aldığım maaş, yaptığım iş ortada.”
‘DENETİMLER ARTIRILMALI’
Asgari fiyatın açlık hududunun altında olduğuna vurgu yapan Birleşik Kamu İş Konfederasyonu Lideri Mehmet Balık, minimum fiyattan dahi düşük fiyat ödenen emekçiler için kontrollerin artırılması gerektiğini söyledi. Balık, “Asgari fiyatı yükseltirken bir yandan da işyeri kontrollerini artırıp yaptırımları caydırıcı kılmak gerekiyor. Yoksa bu biçimde düşük fiyatlara çalışmaya devam eden personel çok olacak” ihtarında bulundu.
*İsimler emekçilerin isteği üzerine değiştirildi.