Kürt Lisan Hareketi HezKurd Türkiye Cumhuriyeti nin Kürtçe Politikaları başlıklı 23 unsurluk rapor hazırladı Türkçe Escort Başakşehir İngilizce ve Kürtçe kitapçıklar halinde basılacak rapor Meclis çatısı altındaki tüm siyasi parti ve milletvekillerine Cumhurbaşkanlığı’na bakanlıklara ve STK lere sunulacak Raporun İngilizce çevirisi ise Birleşmiş Milletler ve Avrupa Parlamentosu Bayrampaşa escort ile Avrupa daki STK lere gönderilecek
HezKurd tarafından hazırlanan raporda Osmanlı ya işaret edilerek İmparatorluk bakiyesi üzerine bir ulus devlet olarak kurulan Türkiye Cumhuriyeti tarafından kuruluşundan kısa bir müddet sonra Beşiktaş escort bayan imparatorluğun çok etnili çok dinli çok mezhepli çok dilli ve çok kültürlü yapısını ortadan kaldırmak için bir dizi siyaset devreye konulduğuna dikkat çekildi
1924 Anayasası yla birlikte üniter bir yapıya kavuşan Türkiye Cumhuriyeti’nin ülkede konuşulan öbür lisanların kamusal hayattan çıkarılması için büyük bir efor harcandığına vurgu yapılan raporda Kemalist rejim tarafından özellikle Kürtçeye yönelik neredeyse kamusal hayatın tamamında inkâr yasak ve sansür devreye konuldu denildi
KÜRTÇE KONUŞANLARA PARA CEZASI KESİLDİ
İl ve belediye meclislerinde kabul edilen çok sayıda kararla Kürtçe konuşanlara para ve mahpus cezasının verilmesinin tedavüle konulduğu hatırlatılan raporda şu sözler kullanıldı Meclis kararları Kürtçenin okul hastane belediye adliye hapishane vb üzere kamu kuruluşlarına ek olarak çarşıda pazarda sokakta kahvede yani gündelik hayatın hiçbir yerinde konuşulmasına müsaade vermiyor Kürtçeyi yalnızca konut içerisine hapsediyordu Elbette Kürtçeye dair tüm yasal hukuki ve mahallî kararların Kürtler ortasında büyük oranda karşılık bulmadığı ve Kürtçenin tüm inkâr yasak sansür ve baskılara karşın varlığını geniş ölçekte devam ettirdiği malumun ilanıdır Lakin Kürt coğrafyasında 1980 sonrasında süratli çağdaşlaşmaya kentleşmeye okullaşmaya okur yazarlığa köyden kente göçlere köylerin yakılmasına boşaltılmasına televizyon radyo gazete ve internet üzere kitle irtibat araçlarının yaygınlaşmasına bağlı olarak yeni jenerasyonların Kürtçeyi bilme öğrenme oranlarının süratle bir düşüş yaşadığı da farklı bir gerçek olarak karşımızda durmaktadır
Raporun 2 nci hususunda 1924 Anayasası nın kabulüyle Kürtler ve Kürtçe yok sayılmış ve Kürtler ‘Dağ Türkü’ Kürtçenin ise Türkçenin bir diyalekti olduğu tedavüle koyulmuştur Açıkça belirtmek gerekirse 1924 Anayasası nda hem Türkçenin tek resmi lisan olarak kabul edilmesi hem de anayasada herkesin Türk olduğuna vurgu yapılması Türkçe dışındaki lisanların tasfiyesi için başat bir destek noktası olmuştur denildi
Raporda Genel Müfettişlik bölgelerine değinilip ‘Türkçe dışında lisan konuşanların I skan Kanunu ile Vilayetler I daresi Kanunu na muhalefetten cezalandırılmasının da Türkçenin yaygınlaştırılması için başvurulan yolardan biri’ olduğu belirtilerek şunlara yer verildi 13 Ocak 1928 de Darülfünun Hukuk Fakültesi Talebe Cemiyeti nin başlattığı ‘Vatandaş Türkçe konuş ‘ kampanyası da Kürtçenin baskı altına alınmasında değerli bir kilometre taşı olmuştur Kampanyayla hem gayrimüslimler hem de anadili Türkçe olmayan Müslüman topluluklar kamusal alanlarda Türkçe konuşmaya zorlanarak Türkçenin yaygınlaştırılması amaçlanmıştır
DARBEDEN SONRA BASKILAR ARTTI
Rapora nazaran Türkiye Cumhuriyeti nin kuruluşundan bugüne dek Kürtçeye dair siyaset ve pratiklerin kronolojisi şöyle
27 Mayıs 1970 darbesinden sonra Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel ‘Kürt diye bir milletin olmadığını’ ve ‘Kürdüm diyenin hızına tükürülmesi gerektiğini’ söyleyerek Kürtler ve Kürtçe üzerindeki baskıların artmasının fişeğini ateşledi 1961 de devletin dayanağıyla Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü kurularak kelam konusu enstitü tarafından çıkarılan mecmua ve kitaplarda Kürt diye bir milletin olmadığı Kürtçenin de Türk lehçelerinden biri olduğu söylemi yaygınlaştırılmaya çalışıldı
1970 1992 ortasında faaliyet gösteren partilerden Türkiye Personel Partisi TI P Türkiye İşçi Partisi TEP Türkiye Birleşik Komünist Partisi TBKP ve Sosyalist Parti SP Kürtlerin lisan ve kimliklerinin ‘varlığını’ tanıdıkları için Devletin ülkesi ve milletiyle parçalanamaz bütünlüğünü bo lmek Ülkede azınlıklar bulunduğunu ileri sürmek azınlık yaratarak millet bütünlüğünün bozulmasını amaçlamak ve Partiyi bölge ve ırk aslına dayandırmak münasebetleriyle kapatıldı
5 Mayıs 1972 tarihinde çıkarılan 1587 sayılı Nüfus Kanunu nun 16 unsurunda yer alan ‘mili kültürümüze ahlak kuralarına örf ve adetlerimize uygun düşmeyen yahut kamuoyunu inciten isimler konulmaz’ unsuru ile çocuklara Kürtçe isim verilmesi engellenmiştir
12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra kabul edilen 1982 Anayasası nda yer alan ‘ Devletin lisanı Türkçedir’ hususuyla birinci sefer Anayasa’ya anadil yasağı girmiş oldu Anayasanın Düşüncelerin açıklanmasında ve yayınlanmasında kanunla yasaklanmış olan rastgele bir lisan kullanılamaz Türkçeden öteki hiçbir lisan eğitim ve öğretim kurumlarında Türk vatandaşlarına anadilleri olarak okutulamaz ve öğretilemez ve Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı herkes Türk tür hususları hem Kürtlüğü hem de Kürtçeyi inkâr ediyordu Daha açık bir sözle kelam konusu hususlar Kürtçenin öğretilmesine hiçbir biçimde imkân tanımıyordu
1990 lardan 2010 lu yıllara dek çok sayıda Kürt Partisi Devletin ülkesi ve milletiyle parçalanamaz bütünlüğünü bölmek Ülkede azınlıklar bulunduğunu ileri sürmek azınlık yaratarak millet bütünlüğünün bozulmasını amaçlamak Partiyi bölge ve ırk aslına dayandırmak ve Türkçe dışındaki lisanlarda siyasi propaganda yapmak üzere münasebetlerle kapatıldı
2001 2009 yılları ortasında Avrupa Birliği ahenk paketleri çerçevesinde yapılan çok sayıda ıslahatla Kürtçenin önündeki birtakım maniler kaldırıldı ve Kürtçenin eğitimde siyasette medyada basında ve gündelik hayatta kullanılması mümkün kılındı 2002 de harikulâde halin kaldırılması 2004 te Devlet Güvenlik Mahkemeleri nin ve 2012 de de özel yetkili mahkemelerin kapatılması Kürt lisanı ve kültürünün görece bir nefes almasını sağladı Yargı alanındaki bu ıslahatlar dışında anayasa ve maddelerde Kürt lisanı ve kültürünün önündeki birçok yasak ve pürüz de tedricen ortadan kaldırıldı
2001 2009 yılları ortasında kelamı edilen demokratik ıslahatlara karşın Kürt lisanı ve kültürü baskı altında tutulmaya devam edildi Bu cümleden olarak davet edildikleri ABD de sekiz lisanda müzik söyleyen Diyarbakır Sur Belediyesi Çocuk Korosu ndan üç çocuğa 1940 ta yazılmış ‘Ey Raqip’ isimli Kürtçe bir marş okudukları için terör örgütü propagandası yapmak tan beş yıl istemiyle dava açıldı ve koroda misyon alan öğretmene on ay ceza verildi Kelamı edilen yıllarda Hapiste annesiyle Kürtçe konuşmak cep telefonuyla sokakta Kürtçe konuşmak parka Kürtçe çiçek ismi vermek Kürtçe bayram tebriği yollamak Türkçe seçim konuşması yaparken geriye dönüp Kürtçe su istemek q w x harflerini kullanmak oğullarının mezarına Kürtçe Şehidin ruhuna el Fatiha yazdırmak vb üzere çok sayıda olay isimli ve idari takibata uğradı Ek olarak Diyarbakır Sur Belediye Lideri Abdullah Demirbaş turizm broşürlerini Türkçe dışında beş başka lisanda Kürtçe Ermenice Süryanice İngilizce Rusça bastırınca Danıştay tarafından vazifeden alındı
Kürtçenin basında medyada akademide okullarda matbuatta gündelik hayatta ve kamusal alanın öteki tüm alanlarında görünür olması 2009 ile 2015 yılları ortasında tedavüle konulan demokratikleşme reformlarıyla mümkün olabilmiştir Öbür bir tabirle Temmuz 2009 da yürürlüğe konulan Milli Birlik ve Kardeşlik Projesi ve 2013 te başlatılan Çözüm Barış Süreci Kürt lisanı ve kültürünün önündeki çok önemli pürüzlerin kaldırılması manasına geliyordu
Farklı lisan ve lehçelerin öğrenilmesi geliştirilmesi ve yayını hakkında yapılan değişiklikler sonucunda 1 Ocak 2009 da TRT 6 Şeş Kurdî ismiyle tam gün yayın yapan Kürtçe tv kanalı yayına başladı Mart 2009 da Kürtçe mevlit Şubat 2011 de Kürtçe hutbe başladı 2012 yılında www trtxeber com ismiyle Kürtçe haber sitesi yayına başladı Türkiye nin resmi haber sitesi olan Anadolu Ajansı’nda AA 1 Eylül 2013 tarihinde Kürtçe yayın başladı Kürtçe Haberler Servisi siyaset iktisat spor turizm hayat kültür sanat başlıkları altında Türkiye ve dünyada yaşanan gelişmeleri Kurmancca ve Soranca olarak fotoğraflı ve imajlı olarak bölge medyasına servis ediyor
2009 da başlatılan Milli Birlik ve Kardeşlik Projesi nin ardından Diyarbakır Valiliği Davet Merkezi Kürtçe hizmet vermeye başladı Urfa da iki farklı mahkeme Kürtçe savunmayı kabul etti BDP önderi Selahattin Demirtaş TBMM de küme toplantısında Kürtçe konuştu Diyarbakır Başsavcılığı çok lisanda taraf levhalarıyla ilgili kovuşturmaya yer olmadığı kararını verdi Diyarbakır Sur Belediyesi ailelere her gece bir masal okuması için 365 masallık Kürtçe kitap bastırdı
2009 yılında Mardin Artuklu Üniversitesi bünyesinde Türkiye de Yaşayan Lisanlar Enstitüsü ismiyle bir enstitü açıldı 2010 yılında mezkûr enstitüye bağlı olarak kurulan Kürt Lisanı ve Kültürü ana bilim kolunda tezli ve tezsiz yüksek lisans programları açıldı Daha sonra Dicle Bingöl Van Yüzüncü Yıl ve Siirt üniversitelerine bağlı Türkiye de Yaşayan Lisanlar Enstitüsü ve Toplumsal Bilimler Enstitüsü bünyesinde Kürt Lisanı ve Kültürü Kürt Lisanı ve Edebiyatı ve Zaza Lisanı ve Edebiyatı ismiyle yüksek lisans ve doktora eğitimi veren programlar açıldı Bingöl Üniversitesi Muş Alparslan Üniversitesi ve Dicle Üniversitesi nde Kürt Lisanı ve Edebiyatı ve Zaza Lisanı ve Edebiyatı ana bilim kollarında doktora seviyesinde eğitim verilmektedir Kelamı edilen ana bilim kısımlarında çok sayıda Kurmancî ve Zazaki tez yazıldı Dicle Üniversitesi nde tezlerin Kürtçe yazılmasının önündeki mani Ağustos 2021 tarihinde yapılan yönetmelik değişikliğiyle ortadan kaldırıldı
2010 yılında Mardin Artuklu Üniversitesi ve Muş Alparslan Üniversitesi Edebiyat Fen Edebiyat Fakültesi bünyesinde lisans eğitimi veren Kürt Lisanı ve Edebiyatı kısmı açıldı 2012 yılında Munzur Üniversitesi Edebiyat Fakültesi bünyesinde Zaza Lisanı ve Edebiyatı kısmı kuruldu Yeniden tıpkı yıl Dicle Üniversitesi Edebiyat Fakültesi bünyesinde bulunan Doğu Lisanları ve Edebiyatları kısmına bağlı olarak Kürt Lisanı ve Edebiyatı ana bilim kısmı açıldı 2013 yılında Bingöl Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi bünyesinde Doğu Lisanları ve Edebiyatı Kısmına bağlı olarak Kürt Lisanı ve Edebiyatı ile Zaza Lisanı ve Edebiyatı programı açıldı Tıpkı yıl Batman Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi bünyesinde bulunan Doğu Lisanları ve Edebiyatları kısmına bağlı olarak Kürt Lisanı ve Edebiyatı ana bilim kısmı açıldı
2012 yılında İlköğretim Kurumları Haftalık Ders Çizelgesinde yapılan değişiklikle seçmeli dersler ortasında haftada iki saatlik Yaşayan Lisanlar ve Lehçeler dersi konuldu Birinci yıllarda on binlerce Kürt öğrenci Kurmancî ve Zazaki derslerini seçerken 2015 yılında tahlil sürecinin sona erdirilmesinden sonra ülkedeki politik havanın da tesiriyle bahse bahis dersleri seçen öğrencilerin sayısında süratle bir düşüş yaşandı
2010 sonrasında yürürlüğe konulan demokratikleşme ıslahatları çerçevesinde Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü 2010 da Kürt şair ve ozan Ehmedê Xani nin ‘Mem û Zîn’ isimli yapıtını 2012 de Melayê Cîzîrî nin ‘Divan’ını 2014 te Feqîyê Teyran ın ‘Divan’ını 2015 te de Molla Hüseyin Batêyî nin ‘Mewluda Nebî sini ve 2019 da Pertew Begê Hekkarî nin ‘Diwan’ını Kürtçe Türkçe yayımladı Türk Lisan Kurumu 2014 yılında ‘Kurdî Tırkî Tırkî Kurdî Ferheng’ ismiyle Kürtçeden Türkçeye Türkçeden Kürtçeye iki lisanlı bir kelamlık yayımladı ve bir yıl sonra 2015 te Diyanet İşleri Başkanlığı Dini Yayınlar Genel Müdürlüğü de ‘Qur ana Piroz’ ismiyle Kürtçe meal yayımladı
Kültür ve Turizm Bakanlığı Sinema Destekleme Heyeti Kürtçenin ağır kullanıldığı Annemin Müziği ve İki Lisan Bir Bavul isimli sinemalara maddi dayanak sağladı Ayrıyeten Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü 2013 yılından itibaren Kürtçe edebiyatın kıymetli yapıtlarını Kürtçe sahnelemeye başladı
TRT ve Diyarbakır Valiliği nin ortak çalışmasıyla 2012 yılında Kürtçe bir albüm hazırlandı ‘İl Vilayet Türkülerimiz Diyarbakır 2’ ismiyle Kürtçe hazırlanan albümde ünlü Kürt dengbêjler Mıhemed Arîf Cizrawî Ayşe Şan Hesen Cizrawî ve Aram Tigran ın söylediği on dokuz Kürtçe kilam stran yer alıyor Ayrıyeten albümde Suriyeli Kürt şair Seydayê Tirej in şiiri olan ve hala Avrupa da yaşayan Kürt sanatçı Şivan Perwer in besteleyip okuduğu Ey Bılbılê Dılşad Ey Mesut Bülbül stranı da bulunuyor
TBMM nin 2011 yılında 24 Periyot milletvekillerini tanıtmak için hazırladığı TBMM Albümü’nde milletvekillerinin bildiği lisanlar ortasında birinci sefer Kürtçeye Kurmancî ve Zazakî yer verildi
Ocak 2013 te ilgili mevzuatta yapılan değişiklikle sanığın savunmasını kendisini daha yeterli söz edebileceğini beyan ettiği öteki bir lisanda yapabilme imkânı getirilmiştir Bu değişiklikle Kürtçe anadilde savunmanın önündeki mahzurlar ortadan kaldırılmıştır
13 Mart 2014 tarihinde yürürlüğe giren 6529 sayılı Temel Hak ve Hürriyetlerin Geliştirilmesi Hedefiyle Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile köy isimlerinin re sen değiştirilmesine yol açan karar kaldırılarak köylere eski isimlerinin verilmesinin önündeki mahzur ortadan kaldırıldı Bu kanuna binaen Kürt coğrafyasındaki birtakım köy isimleri Kurmancî ve Zazakî yepyeni isimleriyle değiştirildi Birebir kanunla siyasi partilerin kapatılması zorlaştırıldı
13 Mart 2014 tarihinde yürürlüğe giren 6529 sayılı Temel Hak ve Hürriyetlerin Geliştirilmesi Gayesiyle Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Türkçe alfabede bulunmayan W Q X harflerinin kullanımının önündeki mahzur ve yasaklar kaldırıldı Bu değişiklikle Kürtçe şahıs isimleri ve yer isimleri başta olmak üzere öteki tüm alanlarda Kürtçe harflerin kullanılması hür oldu
Türkiye de 2001 2015 yılları ortasında yaşanan tüm bu görece demokratikleşme reformlarıyla Kürt lisanı ve kültürü önemli manada görünür oldu ve buna bağlı olarak lisanda ve kültürde önemli gelişmeler yaşandı Fakat 2015 te Çözüm Süreci nin sona erdirilmesi ve ardından 15 Temmuz 2016 darbesinin yaşanmasıyla birlikte devlet süratli bir biçimde eski milliyetçi merkeziyetçi ve asimilasyonist kodlarına dönüş yaptı Bu sert dönüş Kürt lisanı ve kültürü ile ilgili çok sayıda kazanımın yine yasak inkâr ve cezayla karşılanması manasına geliyordu 2015 ten bugüne devletin otoriter bir durum benimsemesi Kürtçenin basında medyada matbuatta müzikte tiyatroda akademide okullarda gündelik hayatta ve kamusal alanda yine kriminalize edilmesini beraberinde getirdi Pek doğal olarak bu da Kürtçenin yine konut içine hapsedilmesi demekti
2015 SONRASINDA NELER YAŞANDI
2015 sonrasında devletin Kürt lisanı ve kültürüne yaklaşımını aşağıdaki örnek olaylar dolayımında özetlemek mümkündür
Devletin 2015 sonrasında tekrar otoriter ve milliyetçi bir paradigma benimsemesiyle birlikte Kürt Lisanı ve Edebiyatı ile Zaza Lisanı ve Edebiyatı kısımlarına olan ilgi de gözle görülür oranda azaldı Ek olarak mezkûr kısım mezunlarının 2015 sonrasında öğretmenlik mesleğine neredeyse hiç atanmaması yılda 1 3 kişi atanmakta gardiyanlık ve polislik başta olmak üzere öbür meslek müracaatlarında direkt elenmeleri kelam konusu kısımlara olan ilginin azalmasında kıymetli oranda tesirli olmuştur Açıkçası Kürt Lisanı ve Edebiyatı ile Zaza Lisanı ve Edebiyatı kısımlarından mezun olan öğrencilerin her türlü resmi özel kurum ve kuruluşlarda istihdam edilmeleri fiili olarak engellenmiştir Bu da Kürtçe kısımların etkisizleştirilmeye ve işlevsizleştirilmeye çalışıldığını açıkça gözler önüne sermektedir
Tüm bunlar kimi üniversitelerde okutulan seçmeli Kürtçe dersinin müfredattan çıkarılmasıyla ve öğrencilerin Kürtçe dersini seçmemesiyle sonuçlanmıştır
Devletin tekrar fabrika ayarlarına dönerek otoriter ve milliyetçi siyaset ve pratikler tedavüle koyması ilköğretimdeki seçmeli Kurmancî ve Zazakî derslerine olan ağır ilgiyi de minimize etti Ulusal Eğitim Müdürlükleri ve okul yönetimlerinin seçmeli dersleri açmada ayak diretmeleri Kurmancî ve Zazakî öğretmen atamalarının yetersizliği okul yönetimlerinin öğrenci ve velileri seçmeli din derslerine yönlendirmeleri ve ailelerin fişlenme korkusu seçmeli Kurmancî ve Zazakî derslerin tercih edilmemesinde kıymetli rol oynamaktadır
2021 yılında Kürt Lisan ve Kültür Ağı ile Kürt Memleketler arası Muharrirler Birliği’nin Kürt PEN ortaklaşa hazırladığı rapora nazaran son dört yılda Kürt yayınevlerine ilişkin 31 i Kürtçe olmak üzere 109 kitap yasaklandı Bu süreçte birtakım Kürt yayınevleri para cezasına kimi muharrirler ise mahpus cezasına çarptırıldı
Çözüm sürecinde hür olan Kürtçe vaaz ve hutbe 2015 sonrasında tekrar çeşitli baskı ve yasaklara maruz bırakıldı Bu yasakların ve baskıların en somut örneği 2015 2021 ortasında çok sayıda mele ve seydanın Kürtçe vaaz ve hutbe vermelerinden ötürü gözaltına alınmaları ve tutuklanmalarıdır
15 Temmuz darbesinin çabucak ardından 21 Temmuz 2016 tarihinde ilan edilen ve 19 Temmuz 2018 tarihinde sona erdirilen OHAL periyodunda Kanun Kararında Kararnameler KHK ile Kürt çalışmaları yapan çok sayıda akademisyen ile Kürtçe kurs veren çok sayıda öğretmen vazifelerinden ihraç edildi Kürt çalışmaları yapan birtakım akademisyenlerin de mukaveleleri yenilenmedi yahut mobbingden ötürü istifa etmek zorunda bırakıldı
21 Temmuz 2016 da ilan edilen ve iki yıl müddet OHAL periyodunda Kürt coğrafyasında onlarca Kürt belediyesine kayyum atandı Kürt belediyelerine atanan kayyumlar başta Kürt lisanı kültürü ve edebiyatı olmak üzere Kürtlüğe ilişkin neredeyse tüm mirası kriminalize ederek ortadan kaldırma teşebbüsünde bulundular Bunun sonucunda Kürtçe eğitim veren okullar kreşler ve kurslar kapatıldı Kürt belediyelerine kayyum atanmasının akabinde Kürtçe ile ilgili çalışmalar yapan kurumların tamamı kapatıldı Bu bağlamda belediyelerin Kürtçe internet siteleri Kürtçe tabelalar ve Kürtçe eğitim dayanak konutları kapatıldı
Kürtçe sokak meydan cadde isimleri kaldırıldı yasaklandı Belediyelerin açtığı kitap fuarları Kürtçe yer yer verilmeden gerçekleştirilmeye başlandı Ek olarak hem Kürt coğrafyasında hem de Türkiye metropollerinde Kürt lisanı kültürü ve edebiyatı ile ilgili faaliyet sürdüren çok sayıda vakıf dernek STK enstitü radyo televizyon gazete internet sitesi kapatıldı Kürt lisanı kültürü ve edebiyatı ile ilgili çalışmalar yapan İstanbul Kürt Enstitüsü ve Kurdî Der üzere kuruluşlar bir kararnameyle kapatıldı Kitap fuarlarında Kürt yayınevlerine stant verilmedi ve Kürtçe yayınların sergilenmesi geniş ölçekte engellendi Kelamı edilen yasak ve baskılar kurumsal Kürt çalışmalarını büyük oranda kesintiye uğrattı
Dicle Üniversitesi 4 Haziran 2017 tarihinde Dicle Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Öğretim ve İmtihan Yönetmeliği başlıklı yönetmeliğin yürürlüğe girmesiyle üniversite bünyesinde Kürtçe tez yazımı engellenmiştir Yönetmeliğin ilgili hususunun kamuoyunda ve basında önemli tenkitler alması sonrasında Dicle Üniversitesi 09 08 2021 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanan ‘Dicle Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Öğretim ve İmtihan Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’ başlığıyla yayımlanan karara nazaran Dicle Üniversitesi’nde Kürt Lisanı ve Edebiyatı kısımlarında tezler Kürtçe yazılabilecek Yönetmeliğe açılacak derslerin öğretim lisanı programın lisanı yahut o programla ilgili olan öbür bir lisan ve lehçe olabilir ibaresi eklenirken tezin yazım lisanı takip ettiği programın öğretim lisanıdır Lakin farklı lisan ve lehçede ders verilen programlarda tez ilgili lisan yahut lehçede yazılabilir tabirlerine yer verildi
2015 sonrasında başta bakanlıklar olmak üzere çok sayıda devlet kurumunun çalışmalarında Kürtçeye yer vermedikleri müşahede edilmektedir Bu mevzuda birinci akla gelenler Sıhhat Bakanlığı’na bağlı Memleketler arası Hasta Takviye Ünitesi ve Davet Merkezi ile Emniyet Genel Müdürlüğü nün Bayan Acil Dayanak KADES uygulamalarında birçok lisanda hizmet verip Kürtçeye yer verilmemesidir Bu durum birçok özel kurum ve kuruluşta da karşımıza çıkmaktadır Mesela Türkiye deki birçok televizyon kanalında Kürtçe sansürlenmekte ve Kürtçe konuşanlar programdan atılmaktadır
Batman Belediyesi kayyumu kent içindeki yaya geçitlerinde bulunan iki lisanlı Türkçe Kürtçe ikonlarında Kürtçeye yer vermedi Türkçe olarak yeniledi Kürt belediyelerine atanan kayyumlar Kürt coğrafyasındaki çok sayıda cadde park sokak mahalle meydan park kütüphane ve kültür merkezlerinin Kürtçe isimlerini Türkçeleştirdi Kayyumlar bölgede birçok yere ismi verilen Kürt âlim bilim insanı muharrir sanatçı müzisyen ve edebiyatçının ismini kaldırdı Mesela Silopi kayyumu Silopi de yer alan Laleş Kültür ve Sanat Merkezi ni TÜGVA ya devretti TÜGVA birinci olarak merkezin ismini değiştirdi ve merkezde bulunan Ehmedê Xanî Cegerxwîn Meryem Xan ve Ayşe Şan a ilişkin portreleri kaldırdı Örnekleri çoğaltmak mümkündür elbette
Sonuç olarak 2000 li yıllarda AB ahenk süreci çerçevesinde Kürtçe ile ilgili göz arkası edilemez ölçüde değerli kazanımlar elde edildiyse de 2015 ten sonra devletin yine fabrika ayarlarına dönüp otoriter milliyetçi ve asimilasyonist bir durum takınması Kürtçenin yine kriminalize edilmesiyle sonuçlanmıştır Tam bir asırlık deneyim Kürtçenin anayasa ve maddelerce teminat altına alınmadığı surece kaybolma kriminalize edilme ötekileştirme tanınmama ve normalleşememe gerçeğiyle her daim karşı karşıya olduğunu somut bir biçimde göstermektedir